नेकपाको स्थायी समितिको बैठकमा आइडी कार्ड जस्तो नेताहरुको घाँटीमा ‘भाइरस भगाउने कार्ड’ झुण्डिएको देखियो। त्यहाँमात्र होइन, संसदमा समेत नेकपाका नेताहरु त्यही कार्ड घाँटीमा झुण्ड्याएर बैठकमा सहभागी भएको देखियो। कान्तिपुरको समाचार अनुसार सांसद कल्याणी खड्काको छोरा विप्लव केसीको बियोन्ड द वाल ट्रेडिङ कम्पनीले चीनबाट १० हजार थान यो कार्ड नेपाल ल्याएका र नेकपा पार्टीले नै किनेर… Continue reading
Category: Fact check
कृषि मन्त्रालयको हुँदै नभाको प्रतिवेदन : ‘कान्तिपुर’को क्षमायाचना, ‘नागरिक’को स्पष्टीकरण, ‘अन्नपूर्ण पोस्ट’ चुप
कृषि मन्त्रालयको फेक प्रतिवेदनलाई आधार बनाएर मिडियाहरुले समाचार लेखेको बारे तीन दिनअघि ब्लग लेखेको थिएँ- कहाँबाट आयो ‘हुँदै नभएको’ कृषि मन्त्रालयको सीमा मिचेको ‘प्रतिवेदन’? आज असार १३ गते ‘कान्तिपुर’ले असार १० गते छापिएको ‘चीनतर्फ पनि सात जिल्लामा सीमा अतिक्रमण’ शीर्षक समाचारमा ‘गम्भीर तथ्यगत त्रुटि’ भएको स्वीकार्दै क्षमायाचना गरेको छ। विदेशतिर गल्ती हुँदा सच्याउने चलन सामान्य… Continue reading
राष्ट्रिय सभामा कोरोनाभाइरस बारे प्रधानमन्त्रीले राखेका ६ भ्रामक ‘तथ्य’
राष्ट्रिय सभाको २०७७ असार ४ गते बिहीबारको दोस्रो बैठकमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले करिब २ घण्टा लामो प्रवचन दिए। त्यस क्रममा उनले विभिन्न विषयमा आफ्नो विचार राखेका थिए। त्यसमध्ये कोरोनाभाइरस बारे राखेका तथ्यहरुको हामी जाँच गर्दैछौँ। प्रधानमन्त्रीको भनाई : जुनसुकै कारणले निधन भएको भए पनि यदि कोरोना संक्रमित पाइयो भने त्यस्तो अवस्थामा कोरोनाबाटै निधन भएको… Continue reading
सेनाको अनियमितताको हिसाब निकाल्दा ‘कान्तिपुर’को हिसाब पनि गडबड
असार ३, २०७७ मा कान्तिपुर दैनिकको दोस्रो पेजमा ‘क्वारेन्टाइन व्यवस्थापनमा अनियमितता : औषधि नै नखाई ७४ लाखको बिल’ शीर्षकको समाचार छापिएको छ। सामाजिक सञ्जालमा निकै चर्चाको विषय भएको यो समाचारमा सेनाको अनियमितताको हिसाब निकाल्दा ‘कान्तिपुर’को हिसाब पनि गडबड भएर पाठकलाई भ्रमित पारिएको छ। त्यसो त समाचारको मुख्य चासो ‘क्वारेन्टाइन व्यवस्थापनमा अनियमितता’ हो र ‘चीनको वुहानबाट… Continue reading
रुकुम घटनामा ‘कान्तिपुर’को ‘फेक न्युज’ : डाक्टरको पोस्टमार्टम रिपोर्ट र ‘कान्तिपुर’को फरक
देशविदेशमा चासोको विषय बनेको रुकुम-जाजरकोट घटनाबारे कान्तिपुरले फेक न्युज लेखेको पुष्टि भएको छ। कान्तिपुरले २०७७ जेठ १६ गतेको अंकमा ‘पोस्टमार्टम रिपोर्ट भन्छ- पाँचै युवाको मृत्यु कुटपिटबाट, भेरी नदीमा बगे पनि मृतकको पेटमा पानी भरिएको नदेखिएको चिकित्सकको भनाइ’ शीर्षकमा समाचार छापेको थियो। तर, जाजरकोट अस्पतालका चिकित्सकले तयार पारेको पोस्टमार्टम रिपोर्टमा भने कुटपिटबाट मृत्यु भएको होइन, डुबेर… Continue reading
चार वर्षअघिको फोटोलाई ‘म्यानिपुलेट’ गरी नयाँ नारा हालेर फेक फोटो र न्युजको प्रचार
केही समय अघिदेखि देशका विभिन्न भागमा सरकारको अकर्मण्यतालाई लक्षित गर्दै युवायुवतीहरुले प्रदर्शन गर्दै आएका छन्। यी प्रदर्शनमा सहभागी हुनेहरुले विभिन्न नारा भएका प्लेकार्डहरु बोकेका हुन्छन्। अहिले सामाजिक सञ्जालमा ‘सरिता गिरी आई लभ यु’ लेखिएको नारासहितको एउटा फोटो भाइरल भएको छ। यो फोटोको आधारमा अनलाइन मिडियाहरुमा समाचार पनि लेखिएको छ। सरिता गिरीले नेपालको नक्सा अद्यावधिक गरिएको… Continue reading
सरकारको निर्णय पढ्न जानेन सिन्धुपाल्चोक प्रहरीले
सरकारले जेठ २८ गते लकडाउन खुकुलो बनाउने निर्णय गर्यो। मन्त्रिपरिषद्को बैठकले के के सेवा सञ्चालन गर्न पाउने, के के नपाउने भनेर सूची नै प्रकाशन गर्यो। सरकारको निर्णयमा केही व्यवस्था असार १ गतेदेखि र केही व्यवस्था चाहिँ तत्काल प्रारम्भ हुने भनिएको थियो। आज जेठ ३१ गते सिन्धुपाल्चोक जिल्ला प्रहरी कार्यालयले फेसबुकमा एउटा सूचना राखेको छ। सूचना… Continue reading
नझुक्किनुस्, अन्तर्राष्ट्रिय उडान खोल्न डब्लुएचओको सहमति आवश्यक पर्दैन
नयाँ पत्रिकाको २०७७ जेठ २७ मंगलबार छैटौँ पेजको ‘अर्थ पत्रिका’ मा ‘विदेशबाट श्रमिक ल्याउन मात्र केही समयका लागि नियमित उडान गर्ने तयारी’ शीर्षकमा समाचार छापिएको छ। समाचारको तेस्रो अनुच्छेदमा लेखिएको छ- ‘अन्तर्राष्ट्रिय उडान खोल्न अन्तर्राष्ट्रिय टिकट एजेन्सीहरूको संस्था आएटा र विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)को समेत सहमति आवश्यक पर्छ।’ के साँच्चिकै यी संस्थाहरुको सहमति आवश्यक पर्छ त… Continue reading
के नेपाली डाक्टरले बनाएको कोरोना खोपबारे डब्लुएचओले चासो दिएको हो?
प्राध्यापक डाक्टर ललितकुमार दास अहिले निकै चर्चामा छन्। यतिबेला सबैतिर चासोको विषय भएको कोरोनाभाइरस (कोभिड-१९) को उपचार गर्ने ओखती वा खोप बनेको भन्ने बित्तिकै ध्यान त तानिने नै भयो। त्यसमाथि एक नेपालीले नेपालमै औषधि बनाएको दावी गरेका छन्! यस्तो दावी एक महिनाअघि नै विभिन्न मिडियामा आएकै थियो। विश्व स्वास्थ्य संगठन डब्लुएचओले समेत यसमा चासो राखेको… Continue reading
प्रधानमन्त्रीको सम्बोधनको फ्याक्टचेक : कुन-कुन तथ्य गलत ?
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले साँझ साढे ५ बजे देशबासीलाई सम्बोधन गरे। आज ६३ औँ दिन लकडाउनमा बसिरहेका देशबासी प्रधानमन्त्रीको सम्बोधनमा केही खास आउने प्रतीक्षामा थिए। त्यस्तो खासै विशेष कुरा भने केही पनि आएन। ‘गरिनेछ’ आश्वासन धेरै आए। सम्बोधनका केही तथ्य भने गलत छन्। हामीले यसबारे फ्याक्टचेक गरेका छौँ। प्रधानमन्त्रीको दावी : कुनै मानवीय क्षति नहोस्… Continue reading
नझुक्किनुस्, राजाको फोटो भएको नोट ‘नचल्ने’ होइन, बजारमा नपठाउन बैँकलाई निर्देशन दिइएको हो
सामाजिक सञ्जालमा हिजोदेखि एउटा चर्चा चलेको छ- अबदेखि राजाको चित्र भएको नोट नचल्ने! केहीले यस्तै शीर्षकमा समाचार लेखेका छन् भने धेरैले यसबारे आफ्नो धारणा लेखिरहेका छन्। सामाजिक सञ्जालमा भएको चर्चाले राजाको चित्र भएको नोट भारतको ‘नोटबन्दी’ जस्तो बेकम्मा हुने नगरी ‘नचल्ने’ हुन लागेको जस्तो पनि देखिएको छ। के हो यसको वास्तविकता? हामीले यसबारे फ्याक्टचेक गरेका… Continue reading
ग्रान्डीका कर्मचारीको उपचार पाटनमा किन? कोरोना संक्रमितको उपचारका विषयमा केही पत्रकार नै भ्रममा
शनिबार राजधानीको ग्रान्डी अस्पतालमा कार्यरत एक कर्मचारीलाई कोरोना संक्रमण देखियो। उनलाई उपचारका लागि पाटन अस्पतालमा पठाइयो। लगत्तै सामाजिक सञ्जालमा आलोचना हुन थाले- निजी अस्पतालले आफ्नै कर्मचारीको उपचार पनि आफूले गर्न नसक्ने? किन पाटनमा पठाउनु परेको? यसरी आलोचना गर्नेहरुमा ओपिनियन लिडर पत्रकारहरु पनि थिए। सर्सर्ती हेर्दा कुरा ठीकै जस्तो पनि लाग्न सक्छ। आफ्नै कर्मचारीको उपचार निजी… Continue reading
नझुक्किनुस्, कोरोना संक्रमितको शवलाई जलाउनै नहुने वा विद्युतीय शवदाह गृह चाहिने लेखिएका समाचारहरु सही होइनन्
रुपन्देहीको क्रिमसन अस्पतालमा मृत्यु भएका कोरोना संक्रमितको शव व्यवस्थापनका क्रममा आएका समाचारहरुका केही दावी यस्ता छन्- डव्लुएचओको मापदण्ड अनुसार शव जलाउन नहुने भएको भन्दै गाडिएको छ। (कालिकान्युज, हिमालखबर) संघीय सरकारले बनाएको कोभिड–१९ शब व्यवस्थापन कार्यविधिमा संक्रमित मृतकलाई विद्युतीय शव दाह गृहमा जलाउनुपर्ने उल्लेख भए पनि रुपन्देहीमा छैन। (अनलाइनखबर) संघीय सरकारले बनाएको कोभिड–१९ शव व्यवस्थापन कार्यविधिमा… Continue reading
कसरी फैलियो कोरोना परीक्षण गर्न १५ हजार लाग्ने ‘फेक न्युज’?
स्वास्थ्य मन्त्रालयले कोरोना परीक्षण गर्न शुल्क तोकिनसकेको भनेर जेठ ७ गते आधिकारिक विज्ञप्ति निकालिसकेपछि १५ हजार लाग्ने भन्दै आएका सबै समाचार ‘फेक’ साबित भइसकेका छन्। तर, अझैसम्म पनि केहीले यो फेक न्युजलाई नै पत्याइरहेका छन्। जेठ ६ गतेदेखि यो हल्ला व्यापक भएको थियो। यसबारे सयौँले सामाजिक सञ्जालमा आफ्ना विचारहरु राखेका थिए। कसरी फैलियो त कोरोना… Continue reading
नझुक्किनुस्, कोरोना संक्रमित र मृतकको नाम खुलाउन सूचना आयोगले आदेश दिएको छैन
मंगलबार राति एक्कासी एउटा समाचार सामाजिक सञ्जालमा चर्चाको विषय बन्यो- राष्ट्रिय सूचना आयोगले कोरोना संक्रमित र मृतकको नाम, ठेगाना स्पष्टसँग सार्वजनिक गर्नू भनेर आदेश दियो। कतिले यसको पक्षमा विचार राखे त कतिले गोपनीयताको हक हुन्छ भन्दै यसको विपक्षमा। खासमा सेतोपाटी अनलाइनले ‘सूचना आयोगको आदेश– कोरोना संक्रमित र मृतकको नाम, ठेगाना स्पष्टसँग सार्वजनिक गर्नू’ शीर्षकमा समाचार… Continue reading
कालापानीमा नेपाली झण्डा फहराएको फेक भिडियो भाइरल
भारतले लिपुलेक हुँदै बाटो बनाएपछि कालापानी विवाद सामाजिक सञ्जालमा छाएको छ। यसै क्रममा कालापानीमा भारतको झन्डा फालेर नेपालको झन्डा फहराएको दावी गरिएको एउटा भिडियो भाइरल भएको छ। फेसबुकमा मंगोलियन हर्ट पेज नामको एउटा फेसबुक पेजले शुक्रबार राखेको एउटा भिडियो आइतबार दिउँसो यो रिपोर्ट तयार पार्दासम्म ३ लाख २६ हजार पटक हेरिसकिएको छ। ५ हजारभन्दा बढी… Continue reading
ठोरीको सीमामा काँडेतार : समाचार भ्रामक, फोटो बंगलादेशको
लिपुलेकमा नेपाली जमिनमा भारतले सडक बनाएको समाचारले चर्चा पाइरहँदा आज एकाएक एउटा अर्को समाचारले सामाजिक सञ्जालमा चर्चा पाएको छ। पर्सा जिल्लामा अवस्थित ठोरी गाउँपालिकाका एक वडा अध्यक्षले भारतीय सीमा क्षेत्रमा काँडेतार लगाएको समाचार थुप्रै अनलाइनहरुले हालेका छन्। केही अनलाइनहरुले फलामे ढोकासहितको काँडेतार भएको एकै किसिमका फोटोहरु पनि समाचारसँगै राखेका छन्। के हो यो समाचारको सत्य?… Continue reading
स्वास्थ्य मन्त्रालयका विज्ञ सल्लाहकार डा. खेम कार्कीको अधिकांश दावी भ्रामक
नेपालखबरले स्वास्थ्य मन्त्रालयका विज्ञ सल्लाहकार डा. खेम कार्कीको अन्तर्वार्ता वैशाख ३१ गते प्रकाशन गरेको छ। ‘एक लाख संक्रमितलाई व्यवस्थापन गर्नसक्ने अवस्थामा छौँ’ शीर्षकमा प्रकाशित अन्तर्वार्तामा कार्कीले विभिन्न दावी गरेका छन्। ती दावीको फ्याक्टचेक हामीले गरेका छौँ। दावी नम्बर १ : हामी एक लाख संक्रमितलाई व्यवस्थापन गर्न सक्ने अवस्थामा छौँ। तथ्य : स्वास्थ्य मन्त्रालयले मे २०२०… Continue reading
नझुक्किनुस्, भोलिदेखि सरकारी कर्मचारीलाई छुट्टी, घरबाट निस्के पक्राउ गर्ने शीर्षकको समाचार लकडाउन हुनुअघिको ‘कपिपेस्ट’ हो
प्रधानमन्त्रीले आज बुधबार साँझ सर्वदलीय बैठक बोलाएको समाचार आए लगत्तै कयौँ अनलाइनहरुले ‘भोलिदेखि सरकारी कर्मचारीलाई पनि छुट्टी, घरबाट निस्किनेलाई पक्राउसम्म गरिने’ शीर्षकको समाचार राखेका छन्। यी समाचारहरु सयौँ सेयर भएका छन् र भ्रम फैलिरहेको छ। हामीले गरेको फ्याक्टचेक अनुसार यी समाचारहरु देशभर लकडाउन सुरु हुनुभन्दा एक दिनअघि अर्थात् चैत १० (मार्च २३) मा प्रकाशित समाचारको… Continue reading
नझुक्किनुस्, ‘आजतक’ले आर्थर गन भारतको भनेर समाचार दिएको छैन
सामाजिक सञ्जालमा अहिले भारतीय टेलिभिजन च्यानल आजतकको जस्तो देखिने एउटा स्क्रिनसट भाइरल भएको छ जसमा अमेरिकन आइडलको टप सेभेनमा पुगेका नेपाली आर्थर गनलाई भारतको भनिएको दावी छ। तर यो ‘आजतक’मा प्रसारण भएको समाचारको स्क्रिनसट भने होइन।