Category: Fact check

अस्ट्रेलियामा नर्सिङ असिस्टेन्टको रुपमा काम गर्ने एक नेपाली युवती पक्राउ परेको हेडलाइनसहितका समाचार हिजो नेपाली अनलाइनहरुमा आयो। आज केही दैनिक पत्रिकाहरुले पनि यसलाई समाचार बनाएको भेटियो। समाचारहरु पढ्दा लाग्छ, यो भर्खरैको घटना हो। ती नेपाली युवती भर्खरै पक्राउ परेकी हुन्। यस्तो मानिरहनुभएको छ भने तपाईँ गलत हुनुहुन्छ। किन? आउनुस् म तपाईँलाई प्रमाणसहित देखाउँछु।

के तपाईँले सामाजिक सञ्जालमा पूर्व उपप्रधान तथा गृहमन्त्री रवि लामिछानेले नागरिकता लिन जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौँमा अरु व्यक्तिहरुसित लाइन लागेको फोटो देख्नुभएको थियो? पत्याउनु भएको थियो? पत्याउनु भएको भए नेपालफ्याक्टचेकको तथ्य जाँच पढ्नुस्, जसमा यो फोटो पुरानो भएको र भ्रामक व्याख्यासहित फैलाइएको प्रष्ट पारिएको छ।

१५ जनवरी २०२३ मा यति एयरलाइन्सको 9N-ANC कलसाइन भएको एटिआर ७२ विमान पोखरामा दुर्घटनाग्रस्त भयो। नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका अनुसार चालक दलका चारसहित ७२ जना चढेको विमानमा ५३ नेपाली र १५ विदेशी यात्रु थिए। विदेशी यात्रुमध्ये पाँच जना भारतीय थिए। ती मध्ये एक सोनु जैसवालले विमान भित्रैबाट खिचेको र फेसबुकमा लाइभ गरेको दावी गरेको एउटा भिडियो… Continue reading

के तपाईँले पनि फुटबल लिजेन्ड पेलेको निधनपछि सामाजिक सञ्जालमा उनको खुट्टा फुटबलको अन्तर्राष्ट्रिय संस्था फिफाले म्युजियममा राख्न लागेको खबर सामाजिक सञ्जालमा कतै देख्नुभएको छ ? पत्याउनु भएको ? तर त्यो गलत हो। तर त्यसमा ब्राजिलको एउटा मिडियाले यसबारे समाचार राखेको दावी पनि गरिएको छ नि त। त्यो पनि गलत हो। यसबारे नेपालफ्याक्टचेकमा हामीले तथ्य जाँच… Continue reading

खरो समीक्षाका लागि चर्चित हरि अधिकारीको एउटा संस्मरण छापिएको छ आजको कान्तिपुरको शनिबार साप्ताहिक परिशिष्टाङ्क कोसेलीमा। विषय हो चार्ल्स शोभराज। केही दिन अघि यिनी फेरि चर्चामा आए। सर्वोच्च अदालतले १९ वर्षको जेल सजायपछि उनलाई फ्रान्स डिपोर्ट गरिदिएको थियो। उनै शोभराजको लागि दोभाषेका रुपमा काम गरेका रहेछन् अधिकारीले। तर संस्मरण लेख्दा उनले एउटा तथ्य भने भुलेछन्।

नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका पूर्व कप्तान सन्दीप लामिछाने १० लाख रुपैयाँ धरौटीमा रिहा भए। अदालतले अन्तिम फैसला गर्‍यो। के यस्ता समाचारहरु तपाईँले पनि सामाजिक सञ्जालमा देख्नुभएको छ ? त्यसो भए सुरुमा तपाईँलाई के लाग्छ जानौँ।

पूर्व सचिव भीम उपाध्यायले शुक्रबार (२३ डिसेम्बर २०२२) मा फेसबुकमा सूर्य थापा र गोकुल बाँस्कोटाको तस्बिर राख्दै पूर्व मन्त्री हिसिला यमीलाई एसियाकै भ्रष्ट महिला भनेर आरोप लगाई पित पत्रकारिता गरेबापतको मुद्दामा काठमाडौं जिल्ला अदालतले एक हजार जरिवाना तोकेको दावी गरेका छन्। तर हाम्रो तथ्य जाँचमा उपाध्यायको यो दावी मिथ्या देखिएको छ।

अर्जेन्टिनाले विश्वकप फुटबल जितेपछि कप्तान लियोनेल मेस्सीको सम्मानमा त्यहाँको बैँकले उनको तस्बिरअंकित नोट जारी गरेको दावी नेपाली अनलाइन र सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको छ। ती भाइरल सूचनाहरुमा मेस्सीको तस्बिरअंकित १००० पेसो (अर्जेन्टिनी मुद्रा) को नोटमा उनकै हस्ताक्षर पनि रहेको भनिएको छ। तर हाम्रो तथ्य जाँचमा अर्जेन्टिनामा त्यस्तो नोट जारी भइनसकेको देखिएको छ।

विश्वकप फुटबलको फाइनल नजिकिँदै गर्दा सामाजिक सञ्जालमा एउटा फोटो भाइरल भएको छ, जसमा अर्जेन्टिनाको झण्डा बोकेका केही व्यक्ति देखिएका छन् र उनीहरुले बेलायत र नेपालको झण्डा जलाइरहेका छन्। अर्जेन्टिनीहरुले नेपालको झण्डा जलाएको दावी गर्दै सामाजिक सञ्जालमा यो फोटो पोस्ट भएको देखिन्छ। तर हाम्रो तथ्य जाँचमा यो फोटो मिथ्या रहेको देखिएको छ।

के तपाईँले पनि नेपालको राजधानी काठमाडौँबाट सार्न लागिएको खबर पढ्नु/देख्नुभएको छ? केही दिनदेखि फेसबुकमा यस्ता खबर भाइरल भएका छन्। त्यसमा दावी गरिए अनुसार राजधानी सार्न बहस भएका छन्, भित्रभित्रै सार्ने तयारीसमेत भइसकेको छ। तर नझुक्किनुस्, ती खबर सही होइनन्। यसबारे नेपालफ्याक्टचेकको तथ्य जाँच छुटाउनुभएको भए यहाँ क्लिक गरी पढ्न सक्नुहुन्छ।

चुनाव सकिएपछि मतगणनाको चटारो हुन्छ। यतै अपडेट उतै अपडेट- जताततै छ्यापछ्याप्ती अपडेट भेटिन्छ फेसबुक, ट्विटरतिर। कुन पत्याउने कुन नपत्याउने। वास्तविक मतगणनाको अपडेट मतगणना अधिकृतले मत गन्ने ठाउँबाट गर्नुपर्ने हो। त्यसको जानकारी निर्वाचन आयोगले आफ्नो वेबसाइटमा दिनुपर्ने हो। तर त्यसमा ढिला हुँदा मतगणना हैन आ-आफ्नो मनगणना अर्थात् मनले जति मन लाग्यो त्यति लेखेर अपडेट गर्ने क्रम… Continue reading

मतदानको अघिल्लो दिन ‘प्रचण्डबाहेक अन्य माओवादी उम्मेदवारलाई भोट नहाल्न कांग्रेसले गोप्य सर्कुलर जारी गर्‍यो’ भन्दै सामाजिक सञ्जालमा सूचना भाइरल भयो। खासमा त्यो मिथ्या सूचना थियो। तर सेतोपाटी, नयाँ पत्रिका जस्ता मिडियाको अनलाइनमा छापिए झैँ लाग्ने गरी स्क्रिनसट पनि त्यसमा राखिएको थियो। झट्ट हेर्ने मान्छे एक पटक त झुक्किन बेर लाउँदैन थियो। त्यही भएर यस्ता स्क्रिनसट… Continue reading

के तपाईँले भारतमा नेपाली नागरिकलाई निर्ममतापूर्वक कुटियो लेखिएको एउटा भिडियो फेसबुकमा देख्नुभएको छ? भिडियोमा भारतीय भाषा बोल्दै नाङ्गै बनाई पाइपले जिउमा र पैतालामा भक्कुमार चुटेको देख्दा हेर्नेहरु भावुक हुन्छन्। १० हजारभन्दा बढी पटक सेयर भएको भएर यो भिडियो तपाईँको फेसबुक फिडमा पनि आइपुगेको हुनसक्छ। तर नझुक्किनुस्, नेपाली नागरिक भन्दै भाइरल गरिए पनि नेपाल फ्याक्ट चेकको… Continue reading

तपाईँले सामाजिक सञ्जालमा ‘बच्चा चोर’ भन्दै भाइरल भएको फोटो र भिडियो देख्नुभएको छ? भिडियोमा अपरिचित महिलाले एक बच्चा झाडीको बाटो लगिरहेको देखेर रोकेर सोधपुछ गर्दा भाग्न खोजेको र तुरुन्त मंगलापुर पुलिसलाई खबर गरी पक्राउ गरेको अनि महिला इन्डियाको हैदरवादको  बच्चा बुटवलको, ममी ड्याडी घरै भएको र चाउमिन खुवाउने भनी फकाई फुलाई भगाएको दावी गर्दै आह्वान… Continue reading

‘धमिलो पानीमा माछा मार्ने’ यो पुरानो उखान तपाईँहरुले सुन्दै आउनुभएको होला। अब अहिलेको डिजिटल युगमा यो उखान परिवर्तन गर्ने बेला भइसक्यो। अब धमिलो पानीमा हैन, धमिलो भिडियोमा भ्रम फैलाउँदै माछा मार्ने दाउ खेलिन्छ। प्रसंग भर्खरै सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको एउटा भिडियोको हो। के तपाईँले पनि फेसबुकमा एमाले सांसद महेश बस्नेतलाई कुटेर लखेटेको लेखिएको भिडियो हेर्नुभएको… Continue reading

अपडेट (२०७९ साउन ९) : हामीले यो ब्लग लेख्दा यो विधेयक पारित भइनसके पनि २०७९ साउन ६ गते बसेको प्रतिनिधि सभाको बैठकले पारित गरेको छ। *** भारतीय मिडियाहरु पछ्याउनु हुन्छ भने केही दिनअघिदेखि आएको नेपालको एउटा समाचार तपाईँले याद गर्नुभयो होला। नेपालको संसद्ले नागरिकतासम्बन्धी नयाँ कानुन पारित गर्‍यो। दुई वर्षदेखि अड्किएको कानुन नेपालको संसदले पास… Continue reading

बलात्कार मुद्दामा झुट्टा उजुरी दिनेलाई अब सजाय नहुने ! पछिल्लो दिनमा केही नाम चलेका अनलाइन मिडिया पछ्याउने गर्नुभएको छ र सामाजिक सञ्जाल हेरिरहनुभएको छ भने यस्तो खबर तपाईँले पक्कै हेर्नुभएको होला। र, यसको पक्ष वा विपक्षमा आफ्नो धारणा पनि बनाइसक्नुभएको होला। तर नझुक्किनुस्, त्यो पूर्ण रुपमा सही समाचार होइन। तपाईँलाई मिडियाहरुले झुक्याएका हुन्। यसबारे हामीले… Continue reading

सामाजिक सञ्जालमा एउटा भिडियो भाइरल भएको छ जसमा एक व्यक्तिले कक्षाकोठा जस्तो देखिने ठाउँमा एक बालकलाई निर्दयी भएर कुटिरहेको देख्न सकिन्छ। भिडियोसहितका पोस्टहरुमा यो दृश्य नेपालको बझाङ जिल्लाको रहेको दावी गर्दै शिक्षकलाई कारबाही गर्नुपर्ने लेखिएका छन्। तर हाम्रो तथ्य जाँचमा यो भिडियो नेपालको नभई छिमेकी देश भारतको बिहार राज्यस्थित कोचिङ सेन्टरको रहेको देखिन्छ।