जयशंकर भारतमा विदेशमन्त्री : चिन्ता हैन पाठ सिकौँ

भारतीय विदेश मन्त्रीमा एस. जयशंकरको नियुक्तिले नेपाली मिडियामा र सामाजिक सञ्जालमा देखा परेका चिन्ताको तरङ्ग विगत पहिल्याउँदा विभिन्न दृष्टिकोणमा जायजै होलान्। उनी हाम्रा कूटनीतिक र परराष्ट्र सेवामा रहेका कतिपय दहीचिउरे जस्ता बिना होमवर्क नै आउने खालका भने पटक्कै होइनन्। उनको नियुक्ति नेपाल लक्षित होइन भन्ने कतिपय टिप्पणीकारहरूले खुलाएका छन्। जयशंकर समय र अनुभवले खारिएका एक परिपक्व कूटनीतिज्ञ हुन्। मिडियामा नखुलेको केही पाटा यहाँ उल्लेख गर्न सान्दर्भिक होला।

भारतीय राजदूतको ब्रिफिङ र सन्देश वाहकको प्रस्तुतिकरण

उबेलाको र अहिलेको स्थिति बिलकुल फरक छ। जब जयशंकर धम्कीपूर्ण बोल्ने साहस गरेर भारत सरकारको विशेष दूत बनेर नेपाल आएका थिए, त्यस बेला उनका कुनै समयका विदेश सेवाका एक सहकर्मी नेपालमा भारतीय राजदूत थिए। तिनै महामहिमले नेपालका राजनीतिक दलहरू र नेताहरूका नाडी राम्ररी छाम्ने मौका पाएका थिए। झिनोझिनो र छियाछिया बनेका स्वार्थी दलहरू र ती दलहरूका भारतपरस्ती छवि र क्रियाकलापहरु उनले भित्रैबाट राम्रैसँग नियालेका थिए। राजदूतले बनाएका नेपाली लिडरहरूको प्रोफाइल र ब्रिफिङ अनुसार उनी प्रस्तुत भए।

सन्देशवाहकको सन्देश दिने शैली प्रस्तुतिकरणमा पनि धेरै हदसम्म निर्भर गर्छ। उनलाई त्यस बेला लागेको थियो, जोडले थर्काए पछि नेपालका मगन्ते लिडरहरू घुँडा नटेकी धरै छैन। तर भयो ठिक विपरीत। नेपाली जनताको आवाजको कदर गर्दै नेताहरूले सदबुद्धि प्रयोग गरेर संविधान ल्याएर छाडे। कतिले यो पनि भन्न छुटाएनन् कि सम्भवतः भारतले यस्तो अनावश्यक धम्की र प्रेसर नदिएको भए परिणाम अर्कै पनि हुन सक्थ्यो। तर त्यसलगत्तै महाभूकम्पले थिलथिलो परेको नेपाललाई भारतका कारण भोग्न परेको नाकाबन्दी अहिलेको पुस्ताले सहजै बिर्सने छैनन्।

आउँदा दिनहरू
जयशंकर विदेश मन्त्री नियुक्ति हुँदा नेपालले चिन्ता लिन पर्ने देखिँदैन तर पाठ सिकेर अघि बढ्न पर्छ। उनी नेपालको संविधान निर्माण समापनको अन्तिम समयमा जसरी प्रस्तुत भए र त्यसपछि नाकाबन्दीको स्थिति आयो, त्यसमा हाम्रै नेपाल भित्रकै दलका नेताहरूको पनि हात थियो भन्ने प्रस्टै छ। भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालमा धेरै ठूलो सदभावनाको पुँजी कमाएका थिए, जसलाई नाकाबन्दीले शून्यमात्र हैन माइनसमा झारिदियो। कूटनीतिमा ब्रिफिङ र गतिविधिको रिपोर्टले मद्दत अवश्यै पुर्‍याउँछ तर त्यो जोडघटाउलाई यान्त्रिक रूपमा मात्र नलिएर सदबुद्धि र विवेकसित प्रयोग गर्नुपर्छ जसका लागि जनताको आकांक्षालाई ध्यान दिनुपर्छ। लोकतन्त्र उन्मुख नेपाली जनताको भावनाको सम्मान र कदर नझल्किनु भनेको ब्याकल्यास निम्त्याइनु हो। चाहे त्यो आफ्नै नेताहरू प्रति लक्षित हुन् वा विदेशी क्रियाकलापको विरोधमा।

भारतका प्रधानमन्त्री मोदीको अन्य देशसितका सम्बन्धमा आफै सोझै चासो राखेर ह्यान्ड्स अन कार्य गर्ने कार्यशैली रहेको छ। सुषमा स्वराज जस्ता वरिष्ठ र योग्य नेतृ विदेश मन्त्रालयमा रहँदा पनि उनलाई उछिनेर मोदीले अग्रसरता देखाउँदा आउन सक्ने विवाद बारे पनि मिडियामा नआएको होइन। कतिले मोदीलाई उनको विदेश भ्रमण मोहलाई इङ्गित गर्दै विदेश सम्बन्धी प्रधानमन्त्री भन्न पनि भ्याए।

जयशंकर नोकरशाहीबाट आएका परराष्ट्र मामलाका अनुभवरत अनुशासित पूर्व उच्च अधिकृत हुन्। उनको प्रधानमन्त्री मोदीसँगको केमेस्ट्री मिल्दो देखिन्छ। सम्भवतः राजनैतिक क्षेत्रबाट आएका विदेश मन्त्रीसँग टक्कर पर्न सक्ने सम्भावनालाई सोचेर अनि मोदीको ह्यान्ड्स अन शैली र केमेस्ट्री समेतलाई ध्यानमा राखेर जयशंकरलाई ल्याईेएको हुनसक्ने अडकल साँचो हुनसक्छ।

जयशंकरको नियुक्तिमा नेपालले कुनै आशङ्का र चिन्ता गर्ने सोचसँगै उनका क्रियाकलाप र सकारात्मक कदमहरूले बिस्तारै नाकाबन्दीका घाउहरु पुर्न प्रयत्नरत रहनेछन् भन्ने आशा पनि गर्न सकिन्छ।

भारतीय उच्च राजनीतिक नेतृत्व नेपालप्रति जत्तिकै समझदारीपन देखाएर उदार र लचिलो भए पनि अन्ततः भारतको विदेश मन्त्रालयद्वारा निर्देशित र कार्यन्वित भएको ठान्छन्। भारतको विदेश मन्त्रालयको साउथ ब्लकलाई दक्षिणका ब्लक गर्ने छिमेकी भनेर नेपालमा ठट्टाको शैलीमा कहिलेकहीँ सुन्ने गरिन्छ|

यो पनि आशा गरौँ, जयशंकरको कार्यकालमा यस्तो ठट्यौली आधारहीन रहनेछ।

(माइसंसारलाई पाठकबाट प्राप्त सामाग्री। तपाईँ पनि यस्तो सामाग्री पठाउन चाहन हुन्छ भने यहाँ क्लिक गरी पठाउन सक्नुहुन्छ)