हामी कस्तो बहादुर ?

-डील्लीराम भण्डारी “यात्री”-

पुगनपुग एक दशकको खाडी बसाईको क्रममा हजारौं विदेशीसँग हेलमेल भयो। बिभिन्न देशका नागरिकहरुले नेपालीहरुलाई बास्तविक नाम वा ब्यक्तिगत नाम भन्दा पनि “बहादुर” भनेर नै बोलाउने गर्छन्। प्रसंग उठेको बेलामा केही ब्यक्तिसँग मैले “बहादुर”को बारेमा उनीहरुको बुझाइ वा धारणा बुझ्ने मौका मिल्यो। उनीहरुको तर्क बहादुर मुक माफि (दिमाग नभएको), माफिमालुम (काम गर्न नजान्ने) लेब्रा (मजदुर), सबसे कचडा कामकर्नेवाला (सबैभन्दा निच वा फोहोरी काम गर्ने मान्छे) भन्ने थियो।

हामी नेपाली नेपाल आमाका बीर सन्तान अनि गोर्खाली “बहादुर” भनेर गौरव गर्छौ। पृथ्वीनारायण शाह, बलभद्र कुँवर, बहादुर शाह, भीमसेन थापा लगायतका वीरहरुले कुनै बेला इतिहासमा नेपाली जनता, नेपाल राष्ट्र, नेपाली राष्ट्रियतामाथि औँला उठाउने विदेशी शक्तिमाथि देखाएको पराक्रम र बहादुरीको उपजनै “बहादुर” हो भनेर बुझिन्छ। शब्दकोषमा हेर्ने हो भने पनी “बहादुर” भनेको अडिग,निडर,पराक्रामी,कार्यसम्पादनमा दक्ष भन्ने नै देखिन्छ। यो त कुरा भयो “बहादुर” भनेर बुझ्ने हरुको हकमा।

तर खाडी राष्ट्रहरुमा बुझेर वा नबुझेर नेपालीहरु माथि “बहादुर” शब्दको उपमा लगाएर प्रसस्त अपमान अनि घृणाको दृष्टिले हेर्ने गरेको मैले देखेको अनि भोगेको पनि छु।

समय भएसम्म मैले वास्तबिकता बुझाउने प्रयास पनि गरेँ। कतिले बुझे र महान अर्थ बोकेको शब्द अनि नेपाली प्रतिको घृणा बोध पनि गरे भने कतिले आफ्नै ब्याख्यालाई साँचो ठान्दै बिभिन्न झुटा उदाहरण समेत प्रस्तुत गरे।

सरसफाईमा कामगर्ने, सडक मजदुर अथवा अदक्ष्य, कमसल खालको जुनसुकै काम गर्ने भारतीय नै भएपनि “बहादुर”को उपमा दिईनुले बहादुर कुनै श्रेष्ठ कामको पर्यायवाची नभई निच, सानो र घृणित कामको उपज बनाइएको प्रष्ट हुन्छ।

स्मरण रहोस आजको स्वार्थि संसारमा काम “जस्तो सुकै भएपनि सानो ठुलो हुँदैन” भन्ने आदर्शको नारा मात्र भएको अबश्था छ। अधिकंश दाजुभाइहरुको बास्तबिक नामसँग गासिएर आउने बहादुर शब्दले कहिलेकाहिँ परीचय पत्र वा पासपोर्टमा नामको पछाडि बहादुर देखेपछि उनिहरुको क्षमता,प्रतिभा,अनि अनुभबको मापन नै नगरि अदक्ष्य,लेबर काममा भर्ति गर्ने चलनले बास्तबमै ग्लानी समेत हुन्छ।

हुनत हामी बिदेशमा कामगर्ने नेपालीहरु सच्चा बहादुरको वास्तबिक अर्थ बुझाउन सैद्दान्तिक र ब्यबाहारीक रुपबाट समेत प्रस्तुत हुन तत्पर नहुनाले पनि झनै अपब्याख्या र भ्रमले जरा गाड्दै गएको छ।केहि दिन पहिले दोहाको नेस्नलको सडक किनारा बाट गुज्रदै थिएँ ,भारतीय मुलको एउटा ट्याक्सी ड्राईभरले नजिकैका नेपाली दाजुलाई “बहादुर” भनेर के बोलाएको थियो किनहो कुन्नि नेपाली दजुको पारो तात्यो मेरो न्वारन खाईतिस् ? आदि इत्यादि भनेर यति गालि गरेकि जुन शब्द मैले यहाँ राख्नु सान्दर्भिक ठानिन। तसर्थ कसैले बुझेर वा नबुझेर दिएको श्रेष्ठतालाई केहि नेपालिले ग्रहण गर्न नसकेको अबस्था छ।

बास्तविक “बहादुर”को सहि अर्थ सैद्दन्तिक र ब्यबाहारीक रुपमा पहिचान गराउन हामि आफ्नै ज्ञान,बुद्धि,शिप,अनुभब र बिबेकको प्रयोग गर्नु आबश्यक छ। हाम्रा पुर्खाले तर्बार खुकुरी अनि भाला चलाएर गोर्खालि बहादुरको नामले चिनिएका थिए भने अब कलम चलाएर एक्काएसौं सताब्दिको उपजको रुपमा हामि नेपाली कलमबीर अनि सच्चा”बहादुर”को नामले बिश्व जगतमा प्रस्तुत हुन सके भ्रम पालेर हामि बहादुर हरु प्रति घृणा गर्ने कुअर्थ लगाउने अथवा अपब्याख्या गर्नेहरुको दिमागमा घाम कसो नलाग्ला ?

बहादुर शब्दलाई तपाईँले पनि यसरी गलत अर्थमा बुझेको देखे भोगे वा सुन्नुभएको छ कि ? आफ्नो अनुभव तल कमेन्टमा बाँड्नुस्।

(June 22nd, 2012 मा पहिलो पटक प्रकाशित)