‘हामी नेपाली हौँ, मलाई यत्ति थाहा छ’ बोलको पशुपति शर्माले गाएको गीत अहिले चर्चाको शिखरमा छ। यसको समर्थन गर्ने र विरोध गर्ने दुई पक्षबीच द्वन्द्व बढेपछि शर्माले यो गीत नबजाउन सबै मिडियालाई आग्रह गरेका छन्। ‘गीतभित्र प्रयोग भएका केही शव्दप्रति केही समुदायले आपत्ति जनाएको र शव्द हटाउन गरिएको आग्रहलाई म सम्मानका साथ ग्रहण गर्दछु’ भन्दै शर्माले विज्ञप्तिमा भनेका छन्, ‘तीजको गीतको मर्म र भावना कुनै समुदायप्रति लक्षित होइन, तर गलत प्रचार गरिएकाले बन्द गरिएको छ।’
गीतलाई लिएर स्वयं दलितहरु पनि विभाजित छन्। दलित शब्द नै खारेज गर्नुपर्ने अभियानमा लागेको एउटा समूहले आफ्नो आवाज माइसंसारमार्फत् प्रकाशन गर्न आग्रह गरिएअनुरुप यो समूहको विचार यहाँ राखिएको छ।
जातीय भेदभाव हटाउनु पर्छ भनेर सबै लागेका छन् तर कसरी हट्छ त जातीय भेदभाव? दलित दलित भन्दै रोई कराई गरेर मात्रै हटछ? कि कसैले दमाई, कामी भन्दियो भन्दैमा १२ हात माथि उफ्रिदा हटछ? हाम्रो समुदाय नै दमाई हो, यसमा हाम्रो के दोष छ? हाम्रा पुर्खाले दमाहा बजाउथे, ति पुर्खाको के दोष छ? दोष त त्यो समुदायलाई सानो जात भनिनु पो हो जस्तो तपाईलाई लाग्दैन? दलित भन्दै २०० बर्षसम्म गरिएको अभ्यासले हामीलाई कहाँ पुर्यायो, अबको २०० वर्षपछि कहाँ पुगिन्छ??
हज्जारौ वर्षदेखि भेदभावको पिडाबाट पिल्सिएका समुदायहरुको आक्रोश र प्रतिकारको भावना प्रष्ट अनुभव गर्न सकिन्छ। जुन यस अर्थमा स्वाभाविक देखिन्छ कि हामी र हाम्रो समुदायलाई हज्जारौं बर्षदेखी यो अमानवीय जातीय भेदभावले यसरी पिल्साएको छ कि हामी भित्र दबिएर रहेको प्रतिशोधको ज्वालामुखी अहिलेको खुला अवसरमा कुनै न कुनै रुपमा विस्फोट हुन खोज्ने गर्छ।
जहाँसम्म पशुपति शर्माले निकालेको गीत छ, त्यो गीत त्यहि भेदभाव गर्ने र अपमानित गर्ने उदेश्यले निकालिएको हो कि होइन भन्ने थाहा पाउन कुनै पनि अपराध हुनका लागि चाहिने २ वटा अनिवार्य स्थिती रहनु पर्दछ। एक अपराधिक कार्य (actus reus) र अर्को अपराधिक मनसाय (mens rea)। कार्य भैसेको अवस्थामा अब अपराधिक मनसायमात्र थाहा पाउनु पर्ने भएको हुँदा उनले कुनै एक समुदायको मात्रै नाम किटेर होच्याउने हिसाबले गीतमा शब्दहरु प्रयोग गरेका थिए भने अपराधिक मनसाय रहने संभावना हुने थियो।
यदि उनले धेरै वटा समुदायको नाम लिएर कुनै एक वा दुई समुदायल़ाई मात्रै होच्याउने हिसाबले गीतमा शब्दहरु प्रयोग गरेका थिए भने पनि अपराधिक मनसाय रहने संभावना रहन्थियो। तर यहाँ उनले धेरै समुदायको नाम लिंदै कसैले कसैसंग कसैले कसैसंग राजिखुशी बिहे गर्दा आपत्ति मान्नु हुँदैन, जाति होइन नेपाली हौ भन्ने आशय बोकेर शब्दहरुको रचना र त्यसको विडियोमा समेत गाउमा धेरै मान्छे उपस्थित भै सबैले गएको नाचेको दृश्य रहेको हुँदा यसमा अपराधिक मनसाय भएको बिल्कुल देखिदैन।
त्यस बाहेक, गीत रिलिज भैसके पछि स्वयम् रचनाकारले मैले यो गीत सामाजिक चेतना अभिवृद्धि होस् भन्नका लागि (good consensus) प्रयोग गरेको हुँ, कसैलाई होच्याउने अभिप्राय होइन र थिएन बरु प्रसंशा पाउने अपेक्षा गरेको थिएँ भन्ने अभिव्यक्ति सार्वजनिक भै सकेपछि यो गीतमा अपराधिक कार्य (actus reus) र अपराधिक मनसाय (mens rea) दुवैको समायोजन नभएकोले हामीले आरोप लगाउनु गलत, निरर्धक, घातक र उल्टै रचनाकारलाई publicly harassment गरेको अभियोग लाग्न सक्छ !
हो, जातीयता भनेको अति नै संवेदनशिल विषय हो। संसारमा अनेकौ घटनाहरु जातीयताका नाममा भएका छन्। मान्छेको स्वभाव अनुसार आफ्नो आनमान र शानलाई थोरै मात्र आघात पुग्यो भने उत्तेजित हुनु स्वाभाविक हो। तर यति संवेदनशील विषयमा पशुपति शर्माले जातजातिको नाममा हुने गरेको खिचातानी, मतभेद र भेदभावहरुलाई ठाडो प्रहार गर्दै म्युजिकल शैलीमा हामी सबै नेपाली हौ भन्नु चानचुने शाहसको कुरा होइन। आज हामी एक्काइसौ शताब्दीमा छौ। यस्तो कुरालाई इस्सु बनाएर समाज अगाडी बढदैन, बरु पछाडी धकेलिन्छ। त्यसैले पनि विरोध गर्नु विल्कुल निरर्थक छ।
तर हामी दलित शब्द खारेज अभियानको आक्रोश चाहि त्यो गीत भन्दा पनि विरोध गर्नेहरुले लिएको स्ट्याण्ड हो। गीतको विरोध गर्नेहरुको भनाई दमाई, कामीको साटो परियार, विश्वकर्मा वा दलित भनेको भए हुन्थियो नि भन्ने मुख्य रुपमा रहेको छ। यहाँ हामीलाई आश्चार्य र आक्रोशित बनाइउने कारण चाही कसरी हाम्रो पहिचान परियार, विश्वकर्मा वा दलित हो भन्ने रहेको छ।
दमाई, कामी त समुदायको नाम मात्र हो जुन जातप्रथा लागु हुनुभन्दा अगाडी देखि नै क्रियाशील थियो। जातप्रथा त पछिबाट लादिएको त हो। हामी कसरी परियार, विश्वकर्मा (family name) को नामले हाम्रो समुदाय (community) लाई प्रतिनिधित्व गर्न सक्छौ? जबकि दमाई समुदाय भित्र परियार लगायत १०४ वटा थर (family name) रहेछन भने कामी समुदाय भित्र विश्वकर्मा लगायत ९४ वटा थर रहेछन। झन् दलित जस्तो निकृष्ट शब्दले प्रतिनिधित्व गर्ने त सवाल नै पैदा हुँदैन, जसको हामी कट्टर विरोधी हौं।
समस्या यो कि हामीलाई हाम्रो पहिचान के हो त्यो पनि थाहा छैन। जातीय भेदभावबाट कसरी मुक्त हुन सकिन्छ त्यो पनि थाहा छैन। हामीले कुन कुरामा गौरव गर्नुपर्ने कुन कुरामा विरोध गर्नुपर्ने त्यो थाहा पनि छैन। हामी दलित मुक्ति दलित मुक्ति भनेर एकोहोरो नारा विगत २०० बर्षदेखी लगाई रहेका छौ त्यो बाटोले हामीलाई कतातिर लागिरहेको छ, त्यसको पुनर्मुल्याकन गर्नु त कता हो कता यदि कसैले हाम्रै परम्परागत माइन्ड सेट भत्काउने चेष्टा गर्यो भने पनि उसलाई सिधा दुश्मन ठान्ने प्रवृति हामीसंग हावी छ।
जातीय भेदभाव जस्तो हज्जारौ वर्षदेखि लादिएको समस्यालाई हटाउन यस्तो stereotype rigid माइन्डसेट भएका व्यक्तिहरुको सेरोफेरोमा यो मुद्दा घुमिरहेको छ कि उनीहरुको माइन्डसेट भत्काउनु नै सबैभन्दा ठुलो चुनौतीको रुपमा आज सतहमा देखिएको छ, जातीय भेदभाव हटाउने त धेरै परको कुरा हो।
यो प्रवृति आजदेखि होइन, यो प्रवृति संस्कार जस्तो भैसकेको छ तिनै समुदायहरुमा जो जातीय भेदभावको सबैभन्दा बढी मारमा परेका छन्। जातीय भेदभाव हटाउनु पर्छ, छुवाछुत लगायतका समस्याबाट मुक्ति पाउनु पर्छ भनेर सबै लागेका छन् तर कसरी हट्छ त जातीय भेदभाव? दलित दलित भन्दै रोई कराई गरेर मात्रै हटछ? कि कसैले दमाई, कामी भन्दियो भन्दैमा १२ हात माथि उफ्रिदा हटछ? हाम्रो समुदाय नै दमाई हो, यसमा हाम्रो के दोष छ? हाम्रा पुर्खाले दमाहा बजाउथे, ति पुर्खाको के दोष छ? दोष त त्यो समुदायलाई सानो जात भनिनु पो हो जस्तो तपाईलाई लाग्दैन? यो भेदभाव कसरी हटछ त भन्ने प्रश्न राख्नु भयो भने आहुति जस्ता विद्वानको जवाफ यस्तो हुने गरेको छ:
“राजनीतिक क्षेत्रमा पनि ड्याङ्ग अधिकार दिनु पर्यो प्रतिनिधित्व गर्ने सबै ठाउँमा गाविसदेखि संसदसम्म; त्यसपछि आर्थिक क्षेत्रमा जागिर सागीरमा पनि स्वाट्टै हुल्दिनु पर्यो; छुवाछुत् विरोधी कानून पनि ड्याङ्ग लागु गर्न सुरु गर्नु पर्यो ” – आहुति
उनको भाषा (स्वाट्टै हुल्दिनु पर्यो …!!??) नै जति पिछडिएको दलित टाईपको छ त्यो भन्दा उनले बताएको बाटो झन् उल्टो दिशाको छ। घुमीफिरी राज्यले गरिदिनु पर्ने कुरामा अडको थाप्दै केहि सीमित व्यक्तिले पाउने आरक्षणले नै भेदभावलाई अन्त्य गर्छ भन्नु नै सबैभन्दा गलत बाटो हो जुन अहिलेसम्म गरिएका भनिएका आन्दोलनको परिणति हुने गरेको छ।
तर आहुति जीहरु यस्ता गलत बाटालाई पुनर्मुल्याकन गर्नु त कता हो कता कसैले नया शिराबाट कुनै मुद्दालाई उठान गर्न खोज्यो भने पनि यी त “नेपाल टिक्न नसकेका, बिदेशमा नोकर भएकाहरुले उठाएका कुरा हुन्” भनेर टिप्पणी गर्छन। आहुति जस्ता क्रान्तिकारी नेताले बुज्नु पर्ने हो, माओवादीको जनयुद्दकालमा उनी स्वदेशमा नटिकेर विदेशको कुन चाहिं दुलामा लुकेर बसेका थिए? आज देशको अर्थतन्त्र धान्ने एक मात्र श्रोत बैदेसिक रोजगारमा गएका ५० औ लाख युवाहरुलाई “देशमा टिक्न नसकेर भागेका” ठान्ने गैर जिम्मेबारपूर्ण अभिव्यक्ति दिने व्यक्ति छुवाछुत तथा भेदभाव ऐन २०६४ का मस्यौदाकार समेत रहेका जिम्मेबार पार्टीका नेता र कतिपय उनका हनुमानहरुले मान्ने गरेको गुरुको विचार नै यदि दरिद्र छ कि त्यो आफैमा ति अगुवाहरुको दिमाग जकडिएको अर्को आमानवीय प्रथा भन्दा फरक छैन।
हुन त आहुति जी जस्ता व्यक्तिहरुले नेपालमा ढलीमली गर्न पाएपछि लाखौ बेरोजगार युवाहरु झैँ विदेश किन भौतारिनु पर्थियो भने उनीहरु जस्ता नेताहरुले देशमै रोजगारी सिर्जना गरे देखि ति लाखौ व्यक्ति किन विदेशिनु पर्थियो। कसैले न देश भित्रबाट न बाहिर चुनौती दिने कुरा पनि भएन तर कुनै पनि विचार चाहे स्वदेशमा उब्जिएको होस् वा विदेशमा उब्जेको हो “देशमा टिक्न नसकेर भागेकाहरुको विचार हो” भन्नु कतिसम्म दलित मानसिकता हो, अनुमान गर्न सकिन्छ।
त्यसो हो भने उहाँहरुले घोक्ने मार्क्सबाद माओबाद पनि नेपालमा नै उब्जिएको विचार हो त? विचार जहाँबाट जसरी उब्जिए पनि त्यसको निचोडसम्म नपुगी कसरी विचारलाई गलत ठहर्याउन सकिन्छ? तर उहाँहरुले के रहेछ छलफल गरौं न त भन्ने त परै जाओस सुन्दा पनि कानमा तत्तातो तेल परेको जस्तो गर्नु हुन्छ भने कसरी हुन्छ इतिहासको मुल्याकन? विचारको सम्प्रेसण? र, कसरी जातीय भेदभाव विरुद्दको आन्दोलनले गति?
आहुतिजीहरुले भन्ने गरेको कथित महान अन्दोलनको लक्ष्य अन्ततोगत्वा आरक्षणमा नै गएर टुंगिएको छ जसको वास्तवमा जातीय भेदभाव हटाउने दिशामा नगन्य भूमिका मात्र हुन्छ बरु यसरी जातीयताको नाममा आरक्षण पाउने र नपाउनेका वीचको द्वन्दले ठुलै फाटो ल्याईदिन्छ।
भर्खरै भारतमा सम्पन्न चुनावमा यसरी जातीयताको नाममा दिइने आरक्षण टुंग्याउनु पर्ने माग जोडदार रुपमा उठेको थियो, यसको बदलामा गरिबीका आधारमा आरक्षण पाउनु पर्छ भन्ने माग भएको थियो। तर राजनीतिक पार्टीहरुको ठुलो भोट बैंकको रुपमा रहेका यी समुदायहरुल़ाई त्यो भोट बैंक गुम्ने डरले जातीय आरक्षणको व्यवस्थालाई टुङ्ग्याउने हिम्मत गर्न सकेनन। कांग्रेस आईका महासचिवले खुलेरै जातीय आरक्षणको विरोध गरेपनि भोलिपल्ट नै अध्यक्ष सोनिया गान्धीले सकारिन। नरेन्द्र मोदीले “हामी अभाव (scarcity) को अवस्थाबाट पर्याप्तता (plenty) अवस्थामा जादैछौ, यदि सबैले पर्याप्त अवसर पाए भने आरक्षण किन चाहियो?” भनेर मिठो चुनावी झासा दिए। जातीय आरक्षणले मात्रै जातीय भेदभावको अन्त्य गर्दैन र यो आरक्षण चीरकालपर्यन्तसम्म पाई रहिने दान वा भिक्षा पनि होइन भन्ने कुरा थाहा नहुनु र थाहा पाएकाले बुझ पचाउदै जातीय भेदभावको मुद्दालाई तथाकथित दलित हक अधिकार भन्दै पूर्णरुपमा आरक्षणमा नै केन्द्रित गर्नु कतिसम्म गलत बाटो हो, आफै विचार गरौं।
जबकि जातीय भेदभाव हटाउने अन्य कैयौं बाटाहरुको द्वार हामीले बन्द गरि राखेका छौ, जसलाई खोल्न त के त्यो ढोका भित्र के छ भन्ने कुरा थाहा पाउने चेस्टा पनि हामी गर्दैनौ।
त्यहि बन्द ढोका भित्र रहेको जातीय भेदभावको अन्त्य गर्ने खजाना हो, तथाकथित “दलित” शब्दको खारेजीको माग र जाति होइन “समुदाय” भन्नु पर्छ भन्ने आवाज। यो चाबीले ढोका खोलेपछि साच्चि कै समानता हुन्छ त भन्ने जिज्ञासा राख्नेहरुले यसरी विचार गरौं कि विगत २०० बर्षदेखी दलित दलित भन्दै उफ्रिनुको उपज आजसम्म पनि समाजमा तात्विक भिन्नता नआउनु नै पर्याप्त छैन र?
अबको २०० बर्ष पछि पनि कसरी हटछ जातीय भेदभाव यदि आफैंले दलित र गैर दलित भनि छुट्टयाउदै त्यो अमानवीय जातीय भेदभावलाई स्वीकार्ने हो भने? हाम्रो मुद्दा जातीय भेदभावको अन्त्य र समानताका लागि हो भने सबैको पहिचान हुने तर हामी हाम्रो विशिष्ट पेशाले सुसज्जित पहिचान दमाई, कामी, सार्की जस्ता रत्नहरुलाई मेटाएर “दलित” को कात्रो किन ओडीरहेका छौ? आखिर को हो दलित? को हो गैर दलित? हाम्रो पहिचान कसरी दलित हो?? कसैले पुष्टि गर्न सक्छ???
यदि पुष्टि गर्न सक्दैनौ भने कसैलाई दलित भन्ने अधिकार पनि कसैलाई छैन। जातीय भेदभावको अन्त्य गर्ने प्रस्थान बिन्दु नै यहि हो। तपाईले गलत भन्नु होला, तपाईलाई मन नपर्ला तर होइन भनेर पुष्टि गर्न सक्नु हुनेछैन किनकि यथार्थ यहि हो। हो, यहि बिन्दुबाट जातीय भेदभाव विरुद्द लडन सकिन्छ र समाजबाट जातीय भेदभावलाई सदा सदाका लागि अन्त्य गर्न सकिन्छ।
https://www.facebook.com/dalitkharej
गीत हेर्नुस्
गायक पशुपति शर्मा र विज्ञप्ति निकालेर गीतमा प्रयोग भएको शब्दप्रति विरोध जनाउने दलित सेवा संघका केन्द्रीय सचिव सन्तोष विश्वकर्मासँग जागरण मिडिया सेन्टरका महावीर विश्वकर्माले गरेको कुराकानीको अडियो सुन्नुस्-
[polldaddy poll=8206365]
लौ आयो पशुपति शर्मा , विरोध गर्ने दलित नेता लगायत आहुति संगको अन्तर्वाता | तलको लिंक कपि गरेर पेस्ट गरि सुन्नु होला.
https://archive.org/details/InterviewWithPashupatiSharmaAndSantoshBishwakarma
1,2 जना बाएक भय भरका जती सबै दलित लाई नै दोशी देखौन लागेको देख्दा दया पनि लगेर आउछ पडे लेख्एका हरु देख्यर ,certificate ले मान्छे ठुलो हुदैन न जात ले , तपाईं कमेन्ट गर्नी हरु आँखा नदेख्नि लाई तपाईंहरु आन्दो भनी बोलाउनु हुन्छ हो ? हिंड्न नसक्नी भए लङगडो भनी बोलाउनु हुन्छ हो ? ????हामीलाई निच भन्नि हरु तपाईंहरुको दिमाग भए किन हामी भन्दा निच भएर कुरा गर्दै हुनुहुन्छ? ??
भगवानले एस्तो नगरुन ,आफुलाई ठीक सोच्नी मान्छे हिंड्न नसक्नी होस् अनी कसैले उस्लाई लङगडो भनोस अनी थाहा लाग्छ दमै अनी कामी भन्दा के हुन्छ भनेर ।
I know many Americans with their surname “Goldsmith”, “Blacksmith”, such as Andrea Goldsmith is professor in Stanford university, there is no significance in west about their cast or surname.
The only question is how long Nepalese society has to wait to get same status irrespective of any cast. Cast system has been the most deteriorated and misused concept from ancient Hindu philosophy and must be discarded to preserve our vedic heritage. Exploitation of people continues in various forms even if all cast system is completely abandoned if society can not preserve social good and only promote profit oriented economic model. So, the bigger question is how to ensure equal opportunity (same applies to a poor “bahuun” or “kami” ).
यो एउटा सम्क्रिन बिचारको उपज हो जे वयेपानी जसले बिरोद गरेको छ बिरोड़का सूर पनि सही छन् . जुन सब्दमा परिबर्थन गर्न सकिन्छा . बास्तबमा नेपालमा दाइजो पर्ठा को र अशिच्च्छित पर्था को परिबर्थन बारेमा आर्को गित सुन्न पुन क लागि आनुरोध गर्ध छु
हुन त म पनि आफ्नै जातमा बिहे हुनु पर्छ भन्ने मान्यता राख्छु तर परिवर्तनशील जीवनमा यसको पनि ढाचा फेरिनु पर्छ शर्माजीले जात भातमा भेदभाव हटाउनु पर्छ भन्न खोज्नु भएको हो तर खै लाटा हरुले भुझेको ???? तेसैले त लाटा जनतालाई नेताले पेलिरहेका छन् खै भुझेको लाटाहरू आउ आउ बाहिर आउ !!!
आफ्नै जातमा बिहे गर्नुपर्छ भनेर मान्यता राख्ने मान्छे कसरि जातीय भेदभाब हटाउनु पर्छ भन्ने मान्यता राख्छ ?simit garuchan तपाई ?
अचानो को पिर अचानो लाइ मात्र थाहा हुन्छ…खुकुरी लाइ सोध्नु बेकार छ….
बिश्वकर्मा =कामी(अपमान जनक शब्द )
परियार = दमाइ (अपमान जनक शब्द )
बाहुन = काठा ,टपरे ,चन्दने (अपमान जनक शब्द )
के स्वीकार्य छ बाहुनलाइ बाहुन को सट्टामा काठा वा टपरे वा चन्दने शब्द प्रयोग गरिदा ?
यस्तै अरु पानि चल्ने जात बनाइएका( भनिएका ) थुप्रै जात जातिका हेला गरेर वा हेपेर भनिने थुप्रै शब्द हरु प्रचलन मा छन् उल्लेख नगरौ बुझ्नेले बुझ्ने नै छन् , के स्वीकार गर्न सक्लान अरु जातहरुले कि आफ्नो जात को बदलामा अपमान जनक शब्द प्रयोग गरेको ?होइन भने बिश्वकर्मा वा परियारले चाही किन सम्मानित महसुस गरिनु पर्ने ?अरे बाबा कति सारो दबाब हो त्यहि शब्दमा आत्मा सम्मान महसुस गर रे ! म बिश्वकर्मा हो कामि होइन , म परियार हो दमाइ होइन लाखौ चोटी भन्दा पनि मान्न तयार नै छैन यथार्थता स्वीकार गर्न किन यति सारो गाह्रो ?कामि दमाइ भन्न पाउदा चाही बाउलाइ श्मशान पुर्याउदाको दुख सम्म बिर्स्याई दिने चरम खुशी मिल्ने ,कामि दमाइ भन्न नपाउदा चाही बाउलाइ कात्रो किन्दा को पल भन्दा पनि बढी दुखि हुने , आखिर के कारण हो बुझी नसक्नु छ |
हामी संग अझै पनि यस्तो जेनेरेशन छ कि जाति पाती छुवाछुत एउटा जघन्य अपराध हो भन्छ तर आफ्नै घरका बाउ आमा ,हजुरबा हजुरआमाले छुवाछुत गरि रहदा चुँ…. सम्म पनि गर्दैन अपराध गरेको हेरी रहन्छ बाउ आमा,हजुरबा हजुरमा लाइ अपराधि बनाई रहन्छ|यो क्रान्तिकारी अग्रगामी गीतका सर्जक (पशुपति बाहुन) ले भने जस्तै अब एक पिंढी त हो नि पर्खिदिनुस न बाउहरु बिते पछी त सबै समान (सुन्नुस अडियो ) |अरुका बाउ आमा ले तेसै गरे भने ठुलै स्वर मा त्यसो गर्ने तिनिहरु अपराधि हुन भन्छ|ठुला जात भनाउदाहरु सकारात्मक सोच तिमीहरुमा आउन जरुरि छ |
अब गीत को बारेमा ..सर्जकले हुदै नभाको छोरा छोरा र छोरीलाई कामि दमाइ संग नाता गासिदिएका छन् आफुले चाही कामिनी दमिनी मध्ये कुनै एउटी ल्याउन सकेनन डराए | र गीत ले दिने संदेश मेरो कुनै बिमति रहेको छैन कामि दमाइ शब्द प्रति मेरो पनि बिमति छ किन कि यो साह्रै अपमान जनक छ ति शब्द हरु हटाउदा गीत को कुनै किसिम को फरक पर्ला जस्तो मलाई पनि लाग्दैन |
अन्त्यमा माइ संसार ज्यु को यो ब्लग र अडियो केहि पुर्वाग्रहि लाग्छ, आहुति भन्ने मान्छे को भनाइले ठुला जात भनौदा हरुलाई झन् बल पुगेको छ |यो मेरो प्रतिक्रियालाइ धेरैले मन नपराइएको भन्ने ट्याग लागेमा कुनै पनि आश्चर्य मान्नु पर्ने छैन |
महोदय सुन्नुहोस,, हजुरलाई थाहा रहेनछ बहुन लै, काठा भन्ने हो भने तपाई हरुलाई कामी हैन दान्ग्रा भन्नु पर्छ बुज्नु भयो हजुर बरिस्त ले नत्र बाहुन कामी दमै इ सबै सम्मानजनक सब्द नै हुन् साथै यौटा कलाकारले आफ्नो कला मार्फत जात जति बिचको द्वन्द हतौना प्रयास गर्दा,, उल्टै, नाना थरि आरोप लाउदै त्यसैलाई इस्सु बनायर,, गीत बन्द गर्न बाद्य पर्ने, कस्तो दलित,, ब्यबोहर,, हजुर बरिस्त हरुको,,, बुज्नु हुन्छ भने,, यक पटक गीत रामरी सुन्नु होस्, अनि,, विचार गर्नु होस्,, आखिर सब्द ले के भन्न खोजेको छ कामी दमै भनेर होच्याको हो या,, हैन, सबै हामी नेपाली यक हौ, कुनै जात जति छैन,, मानिसको रगत सबैको राती हुन्छ कसरि कामी हुन्छ कसरि दमै हुन्छ कसरि भोटे भयो कसरि बाहुन भयो,, भन्न खोजेको हो, ??सायद यस्तै,, दलित सोचकै कारणले पो हजुर बरिस्त हरुलाई दलित भनियको त हैन,,,?????????
टपरे भनेको किन ??
नेपाली समाजमा बाउनहरुले धार्मिक कार्य गरेपछि दुना टपरीमा राखेको चामल पैसा आदि घर लिएर जाने भयकोले अर्थात् टपरी सोर्ने भयकोले समाजले गिज्यौनु पर्दा टपरे सब्द प्रयोग गरेका हुन/ अर्को कुरा नेपालमा आजकल खेतिपति बनभोज आदिमा जथाभाबी प्लास्टिकको गिलास अनि प्लेट प्रयोगले बाताबरणमा नकारात्मक असर गरेको छ / तसर्थ तेस्तो नकुहिने, बाताबरण बिनास गर्ने प्लास्टिक प्रयोग गर्नु भन्दा सालको पातले बनेको टपरी प्रयोग गरे बाताबरणलाई नकारात्मक असर गर्ने थियन / अनि बाताबरणपनि जोगीने अनि टपरीकुहिने भएकाले तेस्को जैविक मल हुनगई खेत बारीमा उत्पादन पनि राम्रो हुने हुन्छ / तसर्थ मेरो आग्रह सबैलाई टपरे बनौ अनि बाताबरण जोगाऊ /
काठा किन भनेको ?
हिन्दु समाजमा जब कसैको घरमा कसैको म्रीत्यु हुन्छ / त्यो घरमा १३ दिन सम्म सोक मनाउने चलन छ/ हिन्दु धर्म अनुसार सोक मनाउदा नुन नखाने अनि सेतो कपडा मात्र लगाउने जो पायो त्यो संग बोल्ने गरीदैन / यो धर्मिक चलनको बैगानिक तर्क मेरो बिचारमा आफ्नो आफन्तको म्रीत्युमा सोक मनाएको हो / जसमा सेतो कपडा मतलब सान्ति अनि जो पायो त्यो संग बोल्दा सोक अझ बढ्ने हुन केहि समयको लागि एकान्तबास बसेको हो / त्यो समयमा बाउन आयर गरुड पुराण सुनायारा त्यो सोकाकुल परीवारलाई सान्तोना दीईएको हो / तो सान्तोना दीने चलन १३ दिन सम्म हुन्छ / अनि अन्तिम दिन सम्म सान्तोना दीयको सबै आफन्तलाई बोलाएर १३ दिनको दिन पुजा गरेर मरेको आत्माको चिर सान्तिको कामना गर्दै मलामी जाने अनि आफन्त पण्डित सबैलाई साकाहारी भोजन खुवाईन्छ त्यो नै काट्टो खानु हो / तर यो प्रक्रीयमा तेरा दिन सम्म धार्मिक कथा सुनाएर सान्तोना दिने बाउनलाई अनि बाउनिलाई अलि बीसेश दान अनि उपहार दिने चलन छ / त्यो चलनको कारण नै बाउनलाई काठा भनियको हो / बास्तबमा त्यो १३ दिने भोजन खाने सबै काट्टो खाने सबै काठा हुन /
चन्दने किन भनेको ?
चन्दनको सेतो टीका लागाउने भयकाले चन्दने भनेका हुन /
मेरो बिचारमा टपरे, काठा चन्दने कुनै अपमान जनक सब्दनै होईन / यो त हरेक हिन्दु धर्म मान्ने मान्छे त्यो जुनसुकै जातको हो सबैले भोगेको कुरा हुन / अब जातीय छुवाछुत छ भन्दै हालीलुया हालीलुया भन्दै हिंड्ने, अनि दलितको नाममा डलोरको खेती गर्ने हरुलाई यो कुरा नपच्न सक्छ / त्यो नपचेका हरुलानै यो गितको बिरोध गरया हुन भन्ने हामलाई लागिराछ /
बिश्वोकर्मा = कामि ?
हो! बिश्वोकर्मा भनेको कामि हो!
सबै बिश्वोकर्मा कामि हो तर सबै कामि बिश्वोकर्मा होइनन!
बिश्वोकर्मा भनेको कामि समुदायको एउटा थर हो!
परियार= दमाइ?
हो! परियार भनेको दमाइ हो!
सबै परियार दमाइ हुन् तर सदै दमाइ परियार होइनन!
परियार भनेको दमाइ समुदाय भित्रको एउटा थर हो!
जसरि बाहुन समुदाय भित्र पचासौ थर हरु छन् अनि क्षत्री र नेवार समुदायमा पनि सयौ फरक थर हरु छन् तेसैगरी कामि र दमाइ भन्ने हाम्रो सामाजिक अबधारनामा छुत्याइयको चार जातमा एउटा क्षुद्र (ब्राम्हण, क्षत्री, वैक्ष्णब , क्षुद्र) जात हुन्!
यो चार जात हाम्रो सामाजिक धरोहराको चार खम्बा हुन् तर बिडम्बना यी चार खम्बामा विभेद आइ परेको छ! हाम्रा समाजका मुर्धन्य हरुले यो सोचेनन कि यो चारवोटा खम्बामा एउटा मात्र खम्बा भाचिएमा हाम्रो धरोहरा भत्केर नाश हुने छ!
यो सामाजिक विभेद र अपचलनको सुरुवात खासगरी राजतन्त्र र शामंताबाद, शामन्ती प्रथा बाट सुरु भयो त्यो हाल आयर अति जटिल अबस्थामा छ! यसलाई हामीले अति बिशिस्ट बैज्ञानिक तरिकाले हाल गर्दै जानु पर्छ!
कामि दमाइ भन्नेबित्तिकै धन्दै सबै जसोको दिमागमा नकारात्मक र बिकृति र फोहोर अबधारणा उब्जिन थाल्दछ र घृणा पलाउन सुरु गर्दछ तेहिनेर ब्राम्हण र क्षत्री भन्नासाथ सम्मान र सौहार्द को सुरुवात हुन्छ यो नै हाम्रो दिमाग भित्रको विकृत असमान अबस्था हो! समाजको समुन्नत परिवर्तन र समानताको लागि सबैभन्दा पहिले यो अबस्थाको परिवर्तन जरुरि छ!
कामि वा दमै भन्ने सामुदायिक शब्दलाई पनि तेतिनै आदरार्थी र सम्मानित तरिकाले लिउ जति बाहुन वा क्षत्री भन्दा सोचिन्छ!
यो पहिले कामि दमै आदि क्षुद्र जात तथा समुदायका मान्छेहरुले सुरु गर्नुपर्दा छ!
उनीहरु आफै कामि र दमै भन्दै आफैलाई होचो र होचिएको अनुभूति गर्दछन जुन नितान्त नकारात्मक छन्!
नकारात्मकताको सुरुवात आफै बाट भयको छ तेसैले परिवर्तन पहिल्ले आफ़ैभित्रबाट सुरु गरौ मित्रहरु आफुले आफुलाई सम्मान दिउ र गौरब गरौ आफ्नै प्रति पहिले!
अरुबाट दयाको आपेक्षा राख्नु जरुरि छैन!
कामि दमै आफ़ाफ़्नो सामाजिक र सामुदायिक पहिचान हो भनेर आफैलाई सम्मान र गौरब दिदै उठ्नुस पहिले!
आफुलाई तथाकथित “दलित नभन्ने हो भने राज्यले दिने आरक्षणको कोटा के भनेर लिने ? आरक्षणको व्यवस्था तथाकथित जातको आधारमा दिने कि सबैभन्दा मार्का परेको पहिचान गरेर चाहे बाहुन वा राई वा दमाई जो सुकैलाई दिने जो वास्तवमा नै पिडित छन् ?
—————————
राज्यले दिने आरक्षणको आधार विगतमा राज्यका संयन्त्र माथिको पहुँच असमान भएका कारणले राजनैतिक, आर्थिक, सामाजिक, लैंगिक, भौगोलिक आदि हरेक क्षेत्रमा सबैको पहुँच सुनिश्चित होस् भन्नका लागि लोक कल्याणकारी राज्यको मान्यता अनुसार कोटाको व्यवस्था गरिएको हो जुन स्वभावत निश्चित समयसम्म लागि मात्र हुने गर्दछ । हामी परिकल्पना गर्न सक्छौ, एक जना अपाङ्ग र एक जना सपाङ्ग व्यक्तिको दौडमा अपांगले जित्ने संभावना कहिल्यै हुदैन । तर त्यस मध्ये पनि जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरुलाई विगतमा नियम कानून नै बनाई भेदभाव गरिएको हुँदा उनीहरुलाई मान्छेको दर्जा समेत नदिएको हुँदा घोर अन्याय भएको थियो । त्यसैले यसरी क्षतिपूर्ति दिनुपर्ने राज्यको दायित्व हुन्छ भने जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरुको अधिकार बन्दछ । तर, हाम्रो भनाइ हो के भने यसरी क्षतिपूर्तिका लागि दावी प्रस्तुत गर्दा तथाकथित “दलित” भनेर होइन, क्षतिपूर्तिको दावी प्रस्तुत हुने आधार उल्लेख गर्दै अर्थात् “ जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु” भनि राज्यले दिनु पर्छ र पाउनेले पनि लिनुपर्छ ।
यसमा बाहुन क्षेत्री नेवार आदि समुदायहरुले रिस र डाह गर्ने ठाउ नै छैन किनकी तपाईहरुका बाबुबाजेले झैँ हाम्रा बाउ बाजेले पढन लेख्न पाएका थिए भने आज यो अवस्था आउने नै थिएन । यहाँ हामी सबैले बुझ्नुपर्छ कि आरक्षणको दाबी संधैभरिका लागि होइन र हुनु पनि पदैन । आरक्षण पाउनेहरुमा पनि लक्षित वर्गका मध्ये सबैभन्दा eligible लाई मात्रै पुगोस भन्ने कुरामा राज्यले सुनिस्चितता अपनाउनु पर्छ ।
यदि सरकारले नागरिकको त्यस्तो eligiblity पत्ता लगाउन कुनै संयन्त्र अपनायो भने (उदाहरार्थ गरिबीको परिचय पत्र दिने प्रणाली अपनायो भने) त्यहि eligibility को आधारमा जो जो जुन जुन समुदायको पर्छन त्यसै अनुसार कोटाको वितरण गरिनु पर्छ । यतिबेला तथाकथित समुदायको नाम अर्थात् “ जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु” भनेर वितरण गर्नु पर्ने आवश्यकता नै रहदैन जुन सबैभन्दा प्रभावकारी र जातिय विवेध अन्त्य गर्ने दिशामा सर्वोत्कृष्ट पद्दति हुनेछ । यदि eligiblity का हिसाबमा कोटा वितरण गरियो भनेपनि स्वत: “ जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु” ले झन् धेरै आरक्षण प्राप्त गर्नेछन् किनकी ९०% गरिबीको रेखा मुनि अझै पनि तिनै “जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु” नै छन ।
तर जबसम्म गरिबीको परिचय पत्र दिने प्रणाली लागु हुदैन तबसम्म भने अहिले दिंदै आएको प्रणालीलाई हटाउनु हुदैन । अहिले भैरहेको व्यवस्थाले थोरै भएपनि राज्यका निकायहरुमा सबैको पहुँच संगै धनी गरिब वीचको दुरीलाई कम गर्न मद्दत पुर्याईरहेको छ । बरु तत्काल तथाकथित “दलित” शब्दलाई खारेज गर्दै यसको सट्टामा “ जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु” भनि ति समुदायहरुलाई किटान गरेर सुचिकृत गर्नु पर्छ । आरक्षणको व्यवस्थालाई क्रमश: अन्त्य गरेपछि यसरी “ जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु” भनि रहनुको औचित्य नै रहदैन तर “दलित” र “गैर दलित” भनिरहदा हामी भेदभावबाट कहिल्यै मुक्त हुन् सक्दैनौ जबकि हाम्रो मुख्य उदेश्य नाम मात्रको आरक्षण पाउनु मात्र होइन, मानव भएर आत्मसम्मानका साथ जिउनका निम्ति हो, कुनै समुदायमा जन्मेकै भरमा अपमानित वा सम्मानित हुनुपर्ने अवस्थाबाट पार पाउनका लागि हो र तथाकथित जातिय भेदभाव हटाउनका निम्ति हो ।
एकदमै राम्रो विचार र प्रभावकारी सुझाब दिनुभयो खारेज जी| यसमा अहिले भनिने “दलित” समुदायको समर्थन पाउनुस, त्यसपछि सरकारलाइ दबाब दिनुस| साच्चिकै परिबर्तान्कारी सोच लाग्यो मलाई त| तर कमाइ खाने भाडो मात्र चाही नबनाउनुहोस|
पशुपति शर्मा एक सिक्छित लोक गाएक हुन् लोक दोहोरि गाउने मा कसले पढेको छ मास्टर्स सम्म अहिले का गाएक गायिका मा??उनले भनेको १००% ठिक हो जात को कुरो गर्ने ले देश बिगार्ने हो कि??मेरो जन्म ठकुरी परिवार मा भयो/ म सानो छदा बुवा ले गाउ लग्नु हुदा मेरो घर मा मैले देखेको छु मेरो हजुर बुवा चुलो नजिक को चौको मा बसेर खाना खाने,मेरो बुवा र काका हरु चुलो भन्दा तल्लो चौको मा बसेर खाना खाने,हामि बाल बच्चा हरु अगेनो नजिक मूल ओच्छ्यान भन्ने ठाउमा बसेर खाना खाने मेरो भनाइ येउतै जात भित्र पनि उमेर र साइनो अनुसार तह तकका हुन्थ्यो/ तर अहिले मेरो हजुर बुवा र हामि सबै जना येउतै टेबल मा बसेर खाना खान्छौ समयको परिवर्तन हो /तेस्तै मेरो घर ब्राम्हण नेपाली सब्दमा भन्नु पर्दा उपाद्द्ये ब्राम्हण/ मेरो जेठाजु ले पनि KC संग बिहे गर्नु भो कान्छो छोरो ले नि ठकुरी/तर हामीले बिहे गर्न नपाए मर्छौ येसो उसो भनेर परिवारलाई अफ्ठयारो पारेर बिहे गरेको हैन/ हाम्रो परिवारको सदस्य हरुको चिनजान बाट हाम्रो सामान्य चिनजान को आधारमा मेरो घर परिवारले चितवन देखि जन्ती ल्याएर काठमाडौँ सम्म रात राखेर पुरानो चलन अनुसार बिहे गरियो र मेरो घर परिवार ले मेरो जेठानी र मलाई अहिले सम्म छेत्त्री भनेर कुनै शब्द भनेको सुनिएको छैन/बरु मलाई लाग्छ अब हामि नेपाली सब्द मा भन्नु पर्दा जैसी ब्राम्हण भयेउ तल झरेउ भनेर/ अझै भन्ने हो भने मेरो ससुराको त उपाद्द्येह ब्राम्हण को लोगो नै हट्यो तर हाम्रो परिवार मेरो श्रीमान कसैले कैले जात को बारेमा बोल्नु हुन्न/साएद उहा हरु सिक्छित हुनु भएको कारण/ मेरो भनाइ मैले आफ्नो परिवार भित्र पनि बर्गिकरण देखेको छु मानिस जस्तो सस्कार र विचार मा हुर्कियो उस्तै हुन्छ/ जात भात को दल दल हटौना अब हामीले हाम्रो छोरा छोरीलाई कुनै जात हुन्छ भनेर नासिकौनु नै बेस हो/केवल हामि मान्छे हौ/सबै को रगत रातो हुन्छ राम्रो काम गर्ने मानिस उच्च हुन्छ नराम्रो काम गर्ने निच जस्तै मेरो बच्चा लाइ जात भात केहि थाहा छैन/ र येदि तपाई कामि,सार्की,कुनै पनि जात मा जन्मे पनि यो केवल लोगो मात्त्र हो एस भित्र केहि छैना भनेर सोच्नुस अनि अरु ठुला जात भनौदा हरुले नि तेस्तै सोछ्चन/येदि तपाई आफै आफ्नो जात लाई तल्लो जात भन्ने र लोक गाएक को जायेज कुरोलाई नि बंगायेर लिनु हुन्छ भने तपाइको जात लाइ नि तल्लो जात नै भनेर लेलान 😉 😉
यो गितको बारेमा त सबैले बहस गरिराखेका छन्, त्यसैले मेरो भन्नु केहि छैन| तर यहाँ, फेसबुक र अरु पत्रपत्रिकामा कमेन्ट पढ्दा एउटा कुरा चाहि खल्लो लाग्यो| धेरैले “सोचाइ नै दलित अनि कसरि दलित नहुन त?” “तेसै दलित भनेको हैन यस्तै सोचले” जस्ता कमेन्टहरु र त्यस्ता कमेन्टमा अत्याधिक समर्थन (like ) हेर्दा चाही हामी मध्ये धेरैको सोचाइ अझै परिबर्तन भएको छैन जस्तो लाग्यो| बलात्कारको सिकार भएकी युवतीलाई “तेस्को चरित्र नै तेस्तो”, समाजमा हेपिएका पछि परेकालाई “तिनीहरुको सोचाई नै तेस्तो” भनेर कमेन्ट गर्नु कत्तिको जायज छ आफै सोचौ|
बास्तबिक “दलित” हरु त यहाँ कमेन्ट गर्न आएका पनि छैनन्, कसैको डलर सुँघ्न पनि पाएका छैनन्| सिमित दलित अधिकारबादीको रिसले अधिकांश “दलित” समुदायलाइ नै प्रहार गनु कत्तिको शोभनीय छ| त्यस्तै प्रचण्ड, गिरिजा, ओलीको रिसले सम्पूर्ण बाहुन छेत्रिलाई गालि गर्नु कत्तिको सुहाउछ? त्यो त मौका पाउने बित्तिकै आफु भित्रको घृणा ओकलेको जस्तो भएन र?
मेरो बिचारमा अहिलेको यस्तो संवेदनशील विषयमा राय, विचार टिप्पणी लिंदा जबसम्म त्यो राय, टिप्पणी,प्रतिक्रिया वा विचारले सम्बन्धित जाति/सम्हुहा को प्रतिनिधित्व गर्दैन तबसम्म ति प्रतिक्रियाहरुलाई अर्थपूर्ण र समावेशी मान्न सकिन्न. होला, लाजिकल्ली माथिको गीतमा पशुपति शर्माले तेस्तो गल्ति केहि नबोलेको निष्कर्ष निक्लिएला तर यो निष्कर्षमा ९० % गैरदलित र १० प्रतिशत मात्र दलित जातिको सहमति छ भने सो निष्कर्षलाई लागिक को आधारमा मात्र ठिक भनेर हुंदैन. कम्तिमा ६० % दलित (कथित) जातिकाले हो सहि हो भनेर मान्नुपर्यो. नभए उनीहरुको अल्पमतको आवाजलाई (चाहे जायज किन नदेखियोस) सम्बोधन नगरेर, त्यो आवाज आउनुको कारण तिर नलागेर सधैं थिचोमिचो गरेर अनि अनेक तर्क दिएर दबाउन खोजियो भने परिणाम नराम्रो आउछ. जनजाती आदिवासीको मुद्दाको हकमा पनि यहि लागु हुन्छ. जातिय संघियता चाहिन्दैना भन्ने कुरामा भोलि चाहिन्न भन्नेको बहुमत निक्लेला तर यदि त्यो बहुमतले ३०% जनजातिको पनि प्रतिनिधित्व गर्दैन भने के काम भयो र?
कुरॊ………
गीतको आसयके लाग्छ भने बाहुनले कामिनी, दमाईले बाहुनी, क्षेत्रिले मधेसिनी, मदेशीले गुरुङनी, थारुले क्षेत्रिनि आदि बिहे गर्यो भने नेपालमा जातीय विभेद समाप्त हुन्छ! येसो हो भने अमेरिकामा सबै काला केटाले गोरा केटि अनि सबै गोरा केटाले काला केटि बिहे गरेर जातीय विभेद अन्त भएको हो? यो विचार आर्तिफ़िसिअल जस्तो लाग्छ|
हाम्रो विचारलाई mysansar.com मा प्रकाशित गरिदिनु भएकोमा सालोक्यजी लगायत यो लेखलाई पढेर आ-आफ्नो कमेन्ट गरिदिनु हुने mysansar.com का पाठकहरुलाई धेरै धेरै धन्यवाद । अधिकांस पाठकहरुले (९०%, mysansar.com मा भएको पोल अनुसार ) यो लेखलाई समर्थन गर्दै त्यो गीत बज्न दिनु पर्छ भन्ने विचार राखेको पाइयो । यसबाट स्पष्ट हुन्छ कि गीतको विरोध गर्नु विल्कुल गलत थियो जुन हाम्रो पनि ठहर्याई हो । ५८ वटा कमेन्ट मध्ये लेखलाई आलोचनात्मक ढंगले ३ कमेन्ट गरेको पाइयो, जसमा Dr. Netra Prasad Paudyal ले “कामी भन्नु भन्दा, सम्मान जनक रुपमा “परियार” प्रयोग गरेको भए” भन्ने भनाइ, Rajaram “आफैमा व्यक्ति केन्द्रित (आहुति प्रति को रोष प्रकट ) मात्र हो भन्ने प्रस्ट छ. हुनुपर्ने चाही बिसय केन्द्रित” र Ravi Shirish को “परियार र बिक भनेको थर नभएर जाति हो भने ‘दमाइ’ र ‘कामि’ भनेको जाति नभएर पेशा जनाउने शब्द हो” भन्ने भनाई उल्लेख्य छन् ।
आलोचना गर्नु हुने ३ जना साथीलाई यस तरिकाले बुझिदिन हुन आग्रह छ: Dr. Netra Prasad Paudyal को कमेन्ट अनुसार परियार चाही सम्मानजनक शब्द र दमाई वा कामी चाही अपमानजनक शब्द भनेर जुन कुरा गर्नु भएको त्यो मौलिक रुपमा नै गलत छ । Ravi Shirish जी भनाईलाई जोड्दै परियार विक भनेको थर हो, जहाँ दमाइ’ र ‘कामि’ भनेको समुदायको नाम हो । हाम्रो मान्यता के हो भने हामीले आ-फ्नो समुदाय प्रति गर्व गर्नु पर्छ । समुदाय वास्तवमा हाम्रो पहिचान पनि हो । यदि सबै कामी समुदायका व्यक्तिहरुले आफनो पारिवारिक नाम (family name) नै आफ्नो समुदायको नाम (community name) राख्ने हो भने भोलि गएर रगत कै नाता भित्र पनि बिहेबारी हुनसक्छ । चाहे जुन सुकै धर्म होस, आ-फ्नो समुदायको नामलाई उपेक्षा गर्न मिल्दैन । वैज्ञानिक कारणले पनि त्यो गलत हो ।
Rajaram जी, यो लेख विषयवस्तु मात्रै नभएर जातिय भेद्भाव विरुद्द कसरी लडन सकिन्छ भन्नेतिर पनि केन्द्रित छ । ९०% ब्यक्तिहरुले गीत चल्नदिनु पर्छ भनिरहेको अवस्थामा त्यसबारे धेरै गरि रहन भन्दा पनि यो विषयलाई कुन हिसाबले सम्बोधन गरिनुपर्छ भन्ने हाम्रो दृष्टिकोण र अहिले नेपालमा यो मुद्दालाई कसरी बुझिएको छ भन्ने बारे प्रष्ट पार्दा आहुतिको नाम आउन गएको हो । वास्तवमा उहाँहरुले प्ररम्परागत ढंग भन्दा अलिकति फरक तरिकाले यो जातिय भेदभावको विषयलाई बुझिदिने हो, यो कलंक समाजबाट हटन त्यति धेरै समय लाग्दैन ।
अन्य कतिपय पाठकहरुले यिनीहरुको बुद्दि नै यस्तो छ, सोच्न सक्दैनन् भन्नु जति स्वाभाविक देखिन्छ त्यति नै हामी जातिय भेदभावका आधारमा पछाडी पारिएका समुदायहरु इतिहास देखि नै हरेक क्षेत्रमा पछाडी पारिएका कारण हाम्रो सोचमा समेत त्यो पछौटेपन देखिनु स्वाभाविकै हुन्छ । तर समय अब फेरिएको छ, हामीले त्यो पछौटेपन दुर गर्नका लागि जातिय भेदभावको समस्यालाई कुनै समुदायको मात्रै होइन समग्र देश कै समस्याको रुपमा बुझेर आ-आफ्नो तर्फबाट यसलाई समाजबाट हटाउनका लागि प्रयास गरियो भने मात्र त्यति नै छिटो यो पछौटेपनबाट उन्मुक्ति पाउन सकिन्छ ।
पुन: धन्यवाद mysansar.com र सम्पूर्ण पाठकहरुलाई
https://www.facebook.com/dalitkharej
(गगन जी, हाम्रो फ्रेण्डलिस्ट 5000+ भएपछि निश्चय पनि पेज हुनेछ, अहिले धेरै भन्दा धेरै हाम्रो संदेश पुगोस भनेर अलिकति ट्रिक गदै एकाउन्ट बनाएका हौ – धन्यवाद, यहाँको समर्थनका लागि )
अन्तिम मा खोइ त पाठक को लागि जवाफ?? गित बज्न पाउने कि नपाउने??प्रचण्ड र बाबुराम ले ब्राम्हण भएर युद्द को बेला दलित को घर घर मा गएर भान्छा मा भात खाएर दलित लाइ उचालेर युद्द गरे / १० बर्से युद्दमा मारिने र मर्ने देरै दलित नै छन/अनि उनीहरु सत्ता मा गएर दलित लाइ क गरे?? तेस्को बिरोध गर्नुस अनि आफ्नो हक र हित सुरक्चित गर्नुस नकि गाएक को एउटा सब्द मा अल्जियेर गित सुन्न चाहने को अधिकार लै बन्चित नगर्नुस/
इतिहासमा पहिलो पटक जातिय भेदभाव गर्ने पीडक समुदाय कै प्रयासमा निकालिएको एक व्यबशायिक गीत जुन जनजिब्रोमा झुण्डिने थियो जसको आक्रामक शैलीले जातिय भेदभाव हटाउन सबैभन्दा प्रभावकारी काम गर्ने थियो त्यस्तो प्रयासलाई निमोठियो, आखिर कुकुरलाई घिऊ पचेन ! आखिर जे नहुनु थियो त्यहि भयो !!
———————————
सन्तोष विश्वकर्मा र पशुपति शर्माको अन्तर्वार्ता पनि सुनियो । सन्तोष विश्वकर्माले किन त्यो गीतको विरोध गरे उनी आफैलाई थाहा नभएको पाइयो । उनले दिएका तर्कहरुमा विरोध गर्नुपर्ने आधार नै पाइदैन । उनी महामुर्ख सावित भए । हुनपनि आफ्नो समुदाय प्रति गर्व नगर्ने, थरलाई समुदाय (जात) मान्ने र दलितलाई पहिचान ठान्ने जुन मुर्खता सन्तोषहरुले गरेका छन् त्यति नै पर्याप्त छ महामुर्ख ठहरिनलाई । उनको स्वर लर्वरिएको, भनाईमा आत्म विश्वास नदेखिएको स्पष्ट सुन्न सकिन्छ तरपनि अझ मुर्ख्याई गर्दै आफुले निकालेको विज्ञप्ति फिर्ता लिन नसक्नु र हदैसम्म कार्टून बनेको देखिन्छ । उनी आफैलाई थाहा छैन उनले के को विरोध गरेका थिए । उनी स्वीकार्छन गीतको आशय नराम्रो छैन, गीतमा आपत्ति छैन भन्छन तर वक्तव्यमा घोर आपत्तिजनक भएको लेखेका छन् । शब्दमा आपत्ति छ भने पशुपति शर्माले सोधे जस्तै बाहुन समुदायको मान्छेलाई बाहुन नभनेर के भन्ने त ? जब उनले अन्तर्वार्ताको क्रम नाजवाफ हुँदै गिञ्च पर्छन, त्यतिबेला कसैले तोरीका फुल देख्ने गरि हानदिन्थियो प्रश्न भने शायद उनको होस् फिर्थ्यो !
पशुपति शर्माले स्पष्ट भने हामीले किन आ-आफ्नो पहिचान प्रति गर्व नगर्ने । जसरी बाहुन, क्षेत्री आफु बाहुन, क्षेत्री भएकोमा गर्व गर्छन; दमाई, कामीले पनि गर्नु पर्छ । उनले यो पनि भने कि बरु “दलित” शब्दले होच्याउछ । यो यथार्थ हो, तर अन्तर्वार्ताकारले यो विषयमा कुरा अगाडी बढाउन चाहेनन् । सत्यलाई कहिलेसम्म लुकाउने, सूर्यलाई हत्केलाले छेक्छु भन्दा हुन्छ ? ठिक त्यस्तै हो “दलित” शब्द पनि त्यहि सिनो हो जसलाई जति मिठो पाराले व्याख्या गरेपनि गनाउने नै छ । जसरी दमाई कामीलाई परियार विश्वकर्मा भनेर आफ्नो पहिचानलाई गुमाउने काम भैरहेको छ – त्यो आफैमा यति भयावह छ कि भविष्यमा गएर रगतको नातामा विहेबारी हुने समेत अवस्था आउने छ । अर्कोतिर, दलित भनेर आफुलाई नै होच्याईरहंदा अरुले किन होच्याउदैन ?
अन्तर्वार्ताकारले चाहेको भए सन्तोष विश्वकर्मा जस्तो बुद्धि सकिएको दलितको नाममा खेति गर्ने पेशेवर मुर्खलाई त्यहि बेला र्याखर्याख्ती परेर त्यो नाटके वक्तव्य तत्काल विर्ता लिन भन्नु पर्थियो तर अन्तर्वार्ताकार आफै हनुमान, आफ्नो दृष्टिकोण र विचार होइन अरुको विचार र दृष्टिकोणबाट चल्ने कठपुतली भएपछि उनले त्यस्तो बाध्यात्मक अवस्था ल्याउने कुरा नै भएन । जो आफै कन्फ्युज छ, उसले के सहि के गलत कसरी छुट्टयाउन सक्छ ?
अन्तर्वार्ता सुनिसके पछि, पशुपति शर्माले त्यो गीतलाई बन्द गरेको विज्ञप्ति पढियो । पशुपति शर्माले सजिलै अडान लिन सक्थे र गीतलाई चल्न दिन सक्थिए तर उनको मन भाँच्चिएको प्रष्ट बुझ्न सकिन्छ । जुन उदेश्यले उनले जातीय भेदभाव विरुद्द यस्तो आक्रामक गीतको रचना गरे शायद नेपाली जनजिब्रो र मनमस्तिष्कमा यो गीत यति छिटो छाउने थियो कि जातिय भेदभाव पूर्णरुपमा गलत हो भन्ने संदेश हरेकको मनमस्तिष्कमा पर्ने थियो । जुन प्रभाव सन्तोष विश्वकर्माहरुले दलितका नाममा पेट भर्ने कार्यक्रम भन्दा अरबौं गुणा प्रभावकारी र संदेशमुलक हुने थियो । यस्तो गीतको विरोध त बाहुनहरुले गर्नुपर्ने थियो, तर विडम्बना उल्टो देखियो । व्यक्तिगत इन्सपाइरेसनबाट पिडित समुदायका निम्ति यस्तो आक्रामक गीत सिर्जना गर्ने सिर्जनाकारलाई गलत्याउने मुर्खहरुले जनमानसमा रहेको गहिरो प्रभावलाई सिद्ध गरिदिए कि कुकुरलाई घिउ पच्दैन, यिनीहरुलाई सम्मान गर्यो भने अपमान ठान्छन । हामी पनि जातिय भेदभावको आधारमा पछाडी पारिएका समुदाय कै व्यक्तिहरु हौँ, सन्तोष विश्वकर्माहरुले आफ्नो मात्रै होइन पुरै विरादरीको शिर लाजले शिर निहुराइ दिए, धिक्कार छ तिमीहरुलाई !
अब उप्रान्त कुनै श्रष्टाले जातिय भेदभाव विरुद्द आफ्नो निजी खर्चबाट यत्तिको प्रभावकारी सन्देशमुलक गीत बनाउने नै छैन । ठुलो उपलब्धि गर्यौ सन्तोष विश्वकर्मा तिमीलाई बधाई छ । तिमीलाई तिमी जस्तै मुर्ख मण्डलीहरुले पाति पक्कै चढाए होलान् ।
तपाइको नाम त थाहा भएन तर तपाई जस्ता आधुनिक विचारधाराका शिक्षित व्यक्ति हरु के राम्रो र के नराम्रो छुत्यौदै हुन्हुन्छा . हामीलाई आशा छ कि यो जातिय भेदभाब धेरै समय रहदैन र नरहोस् . सबै समान भएर हिड्न पाइयोस.आफ्नै समुदाय लै पनि जागरुकु गराउने तपाइको शसक्त कलम चलिरहोस
आज भन्दा करिब २० बर्ष अगाडी को कुरा हो . असारे बिदा मा म पहाड घर जान्थे गाऊमा ,बस गाऊ का बिश्वकर्मा दाई ले हलो जोत्नुहुन्थ्यो . उहा को भतिजा केशब मेरो मिल्ने साथी.म गाउमा जादा केशब मलाई भेट्न आउथ्यो ,मेरो आमा ले छोरा को साथी भनेर चिया खाजा दिनु हुन्थ्यो तर उसले खाएको भाडा उसैले मझ्नुपर्थ्यो . भाडा मझिसकेपछी आमा उसलाई ती भाडा घाम म़ा सुकाउन लागौनुहुन्थ्यो र घाम म़ा सुकीसकेपाची सुनपानी ले छर्केर बल्ल घर भित्र लानुहुन्थ्यो . समय बित्दै गयो आज बर्षौ बित्यो लगभग २ दसक बितिसकेछ . समय अन्तरल संगै केशब र मेरो कहिले कहीं उ संग भेट हुन्छ , हामी म़ा अत्मियेता छ हामी मिल्छौ हामीमा जातभात को अर्थै रहन्न . समय र सिक्षय ले नै हो यो जातपात को भेदभाव को अन्त्य हुने. हिजो २० बर्ष पहिला मेरी गाउ कि बुढी आमा लै जतिभानेपानी उसले खाएको थाल घाम म़ा सुकौनाइ पर्थ्यो सुनपानी छार्किनाइ पर्थ्यो आज म़ा उ संगै एउतै थाल म़ा खान्छु , एउतै ग्लास को कोफी पिएउछौ . भोलि समय संगै मेरा दर सन्तान को उसका अएउने संतैती संगै बिबाह होला यो त नोर्मल प्रोसेस त हो नि . हिजो मुला बारी बाट मुला को पात टिपेर खादा आमा ले कचाई खान हुन्न बाबु भन्नुहुन्थ्यो आज भोलि तेही काचो साग रुकुला सलाद बजार म़ा सबै भन्दा महँगो म़ा किनेर खानुपर्छ युरोप म़ा येस्तै हो अशिक्षित समाज म़ा जातभात को विभेद हुन्थ्यो र हुन्छ यो इतिहास साक्षी ६ तर सिक्ष्य र चेतना को जब बिकाश हुन्छ तब जातभात को बिवेद स्वतः समाप्त हुन्छ . ठुलो जात को भनेर कसैले अभिमान नगरौ , सानो जात को भनेर कोहि ले तनाब नमानौ . आउनुहोस सबैले हातेमालो गरौ , हामी सबै एक हौ एकसाथ अगाडी बढौ .
एकदम सहि कुरा|
अहिले केशब र तपाई सायद एउतै हैसियतमा हुनुहुन्छ पढाइका हिसाबले या आर्थिक हिसाबले| अनि सायद तपाइहरु दुबैजना आफ्नो गाउ भन्दा टाढा हुनुहुन्छ| यस्तो परिबेशमा परिबर्तन हुन सजिलो छ जुन तपाइले भनिसक्नु भयो|
तर बास्तबमा धेरै केशबहरु गाउबाट उठेर टाढा पुग्ने सक्दैनन् विभिन्न कारणले| बिशेष गरेर आर्थिक कारणले र राम्रो संग बाटो देखाउने अभिभाबकको कमि ले|
तपाइको गाउमा त अझै पनि विभेद कायम नै होला पहिलाको भन्दा केहि घटे पनि| अझै तपाइको गाउभन्दा दुर्गम र अशिछित गाउहरु कति होलान जहा अझै धेरै विभेद छ|
हामीले निर्माण गर्नुपर्ने समाज भनेको आफु जन्मे हुर्केको ठाउमा नै विभेद रहित भएर सबैले बाच्न पाउने समाज हो| यो पनि कुनै दिन अवस्य हुन्छ तर यस्तो परिबर्तनको गति तपाइको उदाहरंको परिबर्तन भन्दा ढिलो हुन्छ| चाडो कसरि गर्ने चाहि मलाई पनि थाहा छैन| तर धेरै हतार गरेर पनि केहि हुदैन| चाडो चाडो बिकाश खोज्दा देशभरी नेतै नेता र भ्रस्टाचार मात्रै छ| धैर्य पनि चाहिन्छ|
काग लाइ नुहाएर बकुल्ला हुने भए….. दलित ले छेत्री बाहुन को नाम थर राखेर…..छेत्री बाहुन हुने भए…नेपाल ले नेपाल को नाम अमेरिका राखेर…. नेपाल अमेरिका जस्तो शक्तिशाली र धनि देश हुने थियो…खोइ कुरा बुजेको यो दलित अथवा दमाइ कामि दाजुभाइ अनि दिदीबहिनीहरुले …!!! म अहिले अमेरिका मा छु अनि यहाको नागरिक पनि भैसकेको छु तर म कहिले पनि अमेरिकन हुन सकिन…किनकी मेरो अनुहार र मेरो मन सदै नेपाली नै हुन्छ किनकी मेरो पुर्खा नेपाली हो अनि नेपाल को माया लाग्छ …तेसैले कुनै पनि जात आफ्नो जात लाइ चाहेर पनि बदल्न सक्दैन अनि बदल्नु नै छ भने आफ्नो बिचार बदल्न सकिन्छ…तर छेत्री बाहुन लाइ गालि गरेर होइन ….!!! आज बाट हामि सबै नेपालि भनेर अगाडी बढौ म नेपालि हु भन्ने लाग्छ भने….!!!!!!!!
थापा जी
काग लाइ धुने , बा रंग लगाउने हैन , काग र बकुल्ला लाइ समागम गराउने
| समागम नै अन्तिम बिकल्प हो |
बाघ र स्याल, घोडा र भैसी, शेर र दुम्सी आदि समागन गराए सबै समस्या समाधान हुन्छ त ?? होइन हामी नेपाली येस्तै कृतिम उपायमा किन अल्झेर बसेको भने ????
यहा समागम प्रतीकात्मक रुप मा प्रस्तुत गरिएको हो , समागम को मतलब यहा अन्तरजातीय बिहे लाइ भन्न खोजिएको हो | निश्चय पनि समागम आफैमा समाधान हैन , तर समागम ले समाधान दिन्छ , समागम गर्न जाने औसधि हो , समागम गर्न न जाने बिस हो |,
सायद बाघ र स्याल को समागम सम्भब छैन , तर मनुस्य बीच सम्भब छ |तल्ला भनिएका जात लाइ ज्वाई , र भिनाजु बनाउनु समय को माग छ |
कामी दमै बाहुन जैसी घर्ति तामांग ………………..सबै एउटै हो, दलित भन्नु चै फरक हो | कामी दमै बाहुन आदि समुदाय हो त्यसैले कामि , बाहुन , भोटे आदी भन्दा नराम्रो मान्नु पर्ने केहि छैन एडी बुझ्ने हो भने तर दलित शब्द ले अरु लाई होच्याउने काम गर्छ | याहा भैदियो के भने आर्का ले उचालेको भरमा आधा बुझेर सामाज लाइ ठाउ को ठाउ मा परिबर्तन गर्छु भन्दै हिडेका दुइ चार जना भुइफ़ुट्टा “डलरे” हरु ले केहि झर्छ कि भनेर कथित आन्दोलन गरेको हुन् …….
बास्तब मा पशुपति शर्मा को गीत चेतनामुलक गीत हो र जात कै कुरा गाउने हो भने बाहुन हरु ले चै बिरोध गर्नु पर्ने हो किनभने कथित माथिल्लो जात ले तल्लो जात संग बिहे गर्न मान्दैन |
अनि तेसो भए लोकसेवा जस्तो क्षेत्रमा दलित कोटा छुटयौदा किन बिरोध गर्दैनौ त नि ? त्यो पनि सक्छौ भने हटाएर देखाऊ न त साचै तिमि हरु लाइ दलित भनेर भिक् दिए जस्तो लाग्दैन त्यो कोटा??
यो गीतको बिरोध किन ? यो गीत न कसैलाइ “दलित” भनेको छैन/ सब्दको कुरा गर्ने हो भने “दलित” सब्द नराम्रो हो / दमाई, कामि, सार्की , पोडे सब्द नराम्रा होइनन/ पेशा आनुसार ति सब्द प्रयोग भएका हुन्/ लुगा को काम गर्ने दमाई, फलाम को काम गर्ने कमि, जुत्ता को काम गर्ने सार्की, फोहर उठाउने काम गर्ने पोडे / कामलाई सानो ठुलो सोच्ने प्रवृति र धनि गरिब को हिसाब ले गर्दा नै एस्त काम गर्ने दलित भनिएको हुनु पर्छ/ न भए बाड़ा (सुन को काम गर्ने), डाक्टर (बिरामी को उपचार गर्ने) लाई हेर्नुस त , पेशा न हो/ फरक येति छ कि प्राय दमाई , कमि पेशा गर्ने हरु को आम्दानी काम छ/ उनि हरु पनि पहिले देखि धनि भएर ठाट वाट का साथ हिड्ने भए नजरिया नै फरक हुन्थियो/
” दलित ” भनिनु मा गर्ब गर्ने ठाउँ कतै छैन/ मलाई त यो दलित समुदाय नै किन भनिएको हो भन्ने अस्चार्य लाग्छ/
काम दमाई सार्की सब्द मा नै गर्ब गर्दा हुन्छ/ बरु आफ्नो पेशा लाई कसरि आदुनिकिकरन गर्ने, कसरि विस्तार गर्ने यो कुरा मा ध्यान दिदा होला न कि गीत को बिरोश गर्नु मा/
यस्तै घटिया सोच का कारण समानता आउन नसकको, बास्तबमा दलित को सोच नै दलित भयर हो दलित राखको…..
यो भाको केहि होइन गीत गाउने गाएक तथाकथित दलित समुदाएको भएको भए बिरोधि हरु यसरी उफ्रिने थिएनन् !
मैले त गीतलाई बन्द गर्नु पर्ने कुनै कारण देख्दिन यो गीतको भावना नबुझिकन बिरोध गरेको जस्तो लाग्यो कति विबेकहिन व्यक्ति रहेछन त दलित समुदायमा भन्ने यसले प्रस्ट देखौछ राम्रो नराम्रो पनि छुट्तौना पनि नसक्ने दलित छि छि ……. .
मेरो दलितहरु सँग कामको अनुभव छ । नेपालमा के चलन छ भने कसैलाई हेपेर भन्नु पर्यो वने विश्वकर्मा जति सबै कामी र कमिनी, परियार दमैइ र दमिनी, राइ गुरुङ मगर लिम्बु तिबेतयन सबै भोटे, चाहे त्यो ब्यापारी वा प्रोफेसर वा इन्जिनियर वा मोडेल । नेपालको बोलाई भाषा लवजमा भर पर्छ सो बाहुन बाहुनी अझै खराब शब्द भाछैन तर यदि दलितहरु भन्छ – क्रिपया कमिनी दमै शब्द प्रचलनमा नल्याइदिनु होला किनभने यो उच्व समाजले घ्रिणाको लागि पनि प्रयोग पहिला देखी भइराथ्यो , किन कथित उच्चबर्गहरु अझै किन मुखमा उनीहरुको मुखमा ठोस्न खोजदै हुनुहुन्छ? पहिचानको नाममा । कामी दमै पनि भिडाइएको जात हो नि न कि स्वेछाले लिएका । के तपाइ दोहराइ दोहराइ भनिरहन्छु हुन्छ “आईमाई” यदि तपाइको मायालु स्वास्नीलाइ यो शब्द मन पर्दैन? के भन्ने? आइमाइ त हो नि अरु के?हुनुमा घमण्ड गर?
नाम “सोमपाल कामी” केही होइन किनकी उल्ले रोजेको नाम हो त्यस्तै गोल्छे सार्की तर तपाइ यसो भन्नुहुन्छ – “एउटा कामी भएर पनि नेपालको नाम राख्यो”? भन्नेलाइ त औँला ठड्याउन मिल्दैन याहाँ तर्कहरु देखे अनुसार । सायद उहाँहरुलाइ कतै बास बस्नु पर्दैनहोला होटेलमा पैसा तिरेर खाए पनि गिलास धुन लाउदैन होला तर कतिपय दलितहरु बाहुन छेत्रीको पहिचान चोर्दै बास गाँस खानु पर्या छ अाफ्नो पहिचान लुकाउन कसलाइ मन हुन्छ? चलन नै तेसतो छ अझै गाउँघरमा, लाज मानेर लुकाउने होइन ।
नेपाली ल्यांगवेज कम्प्लेक्स छ त्यसैले म्युजिक जसतो राष्ट्रिय, छिनछिनमा कानमा घोच्ने बिधामा प्रयोग गर्दा सजक हुनुपर्छ। के तपाइहरुले न्युजपेपरमा कतै लेखिएको देख्नु भा छ जस्तो “कमिनी र बाहुन बिहे गर्द गाउँ बाट लखेतिए” “सर्किनी भएकोले
लोग्नेको हेला” “दमै र छेत्री को बिहे मा गोली चल्यो”? कतइ पनि देख्नुहुन्न!! भाषा र पहिचानको हिसाबले त यो भन्नलाइ आपत्ति नआउनु पर्ने हो ! जुन पहिले देखी हेपाइ लादिएको भाषा लवज छ भनेर दलितलाइ लाग्छ तेस्लाई हटाउनु पर्छ – सानो जात भएर मन सानो गरिएको होइन। तेसो हो भने “निग्गर” शब्द पनि नाइजेरिया बाट आएकोलाई भनिन्थ्यो पैला पैला, तेस्ताइ “पाकि” शब्द पाकिस्तानबाट आएकालाइ, शब्दमा केही खास छैन पहिचान नै हो तर घ्रिणा गर्नेहरुले ब्यापक रुपमा प्रयोग गर्न थाले त्यसैले सभ्य समाजले भन्न लाज माने बन्देज गरे ।गाउँघरे लवजमा भन्ने हो भने त कामी दमै बाहुन नेवार बार कति बेइजत्तीपू्र्ण उखान टुक्काहरु छन नि हिट हुने खालका, रेडियोमा ब्यापक गर्न त मिलेन ? सभ्य समाजमा बस्ने हो भने । अलि मती भए उहाँले बुद्दिमत्तापू्र्ण शब्दहरु को जालझेल बुन्या भए नकि बिसतारै हटनु पर्ने यी लवजहरु , यो गित चुलीमा पुग्थ्यो किन कि यसले भन्न खोजेको कुरा ठिक छ अनि एउटा सफल दायित्वपू्र्ण गायकले पनि सदा यस्तै कोशिश गर्छन् । कुमार बस्नेतले ३०।४० बर्ष अगाडी “भेटिन राम्रो तरुनी” गितमा कामिनी दमिनी हाल्न लाज माने बुद्दि लगाए, यो गायकले अल्छी मानेर तातोतातो तिज सँघारमा आइसके पछि गित पस्कन खोजे यस्तै हुन्छ, गितको भावना त राम्रो छ तर सुन्दा अलि अमिलो कताकता नमिल्या लाग्ने ।
यो दमाई,कमि,पौडे आदि सब्द हरु भनेको कसेको नाम काटेर बोलाउनु जस्तै हो/
जय होस् !!!
यो $$$ ले सिकाएको अधिकार ले शब्द को परिभाषा बुझ्ने, कहाँ कसरि प्रयोग भएको छ त्यो प्रयोग हेरेर अर्थ दिने अर्थ बुझेर मनसाय केलाउने अनि प्रतिक्रिया जनाउने बुद्दिको विकास गराएन | सबै त्यस्ता खाले सब्द हरुलाई नकारात्मक कोण बाट मात्र हेर्न सिकायो | अर्थात् नेपाली सब्दकोष बाट धेरै सब्द हरुलाई मेटाउनु पर्ने स्तिथि बनाइ दियो | गाली र बोलि छुट्याउने ज्ञान दिएन ( वा हुन सक्छ यस्ता प्रतिक्रिया केहि ति बर्गका बाठा लाइ अरु $$ झार्ने खुराक बन्छ) लंगडो, कानो, अन्धो, बैरो द.. का.. सा.. मतवाली आदी आदी | मलाई लाग्छ पहिचानका कुरा गर्ने ले यसमा बिबाद गर्नु ठिक्क उल्टो कुरा हो | दलित भन्ने शब्द कुन विद्वान ले आविस्कार गरे थाहा भएन तर दलित भन्नु अरु बढी हेप्नु हो भन्ने लाग्छ मलाइ | जय होस् !!!
गीतको संदेश निकै राम्रो छ | मलाई त बिरोध हुनुपर्ने जस्तो लागेन | जे भए पनि गीत प्रख्यात भएको छ | बिरोध र निषेधको कुरा ल्याएर गाला निमोठ्न खोज्दा झन् वहा! वहा! पाएको छ गीतले |
कुनै समुहलाई मन नपरे भन्न नि नपाउने?? अर्को कुरा जति हामी भन्छौ नि ब्यबहार मा साच्चै लागु हुन्छ त ?? जति अरु जाति म यो जात को भनेर गर्ब गर्छौ दलित बर्गले गर्न सक्दैन किन?? हाम्रै समाजको चलन र रीतिले..गर्ब गर्ने ठाउँ खोइ त?? छुवाछुत गराउने पाखण्डी पनि यो समाज अनि होइन यस्तो भनेर पाठ सिकाउने नि यहि समाज ? आफै झाक्री आफै बोक्सी ?? जहाँ सम्म गीतको कुरा छ, ठुला भनौदाहरु लाई नि मन परे जस्तो लाग्दैन. मैले आज सम्म बाहुन ले कामी बिहे गरे बाबै!! नि भनेर स्वागत गरेको देख्या छैन. बरु समाज बाट बहिस्कार गरेर ९ डाँडा कटाको देख्या छु. कुनै सार्कीलाई लौ आऊ संगै मन्दिर जाम या खाना खाम भन्या नि सुन्या छैन बरु भाड़ो सुन पानी छर्केर तर्काको देखेको छु. म यहि समाजको एउटा पात्र हुँ. मेरो घर परिवार र समाज मा देखेको र सिकाएको. बुजे पछि म त्यो ब्यबहार गर्दिन आफ्नो ठाममा छ तर अहिले सम्म पनि त तेही कुरा सिकाईराछ यो समाज.
दलित जात ले दलित भएका होइनन सोचैले भएका हुन् … र जहिले सम्म तिनीहरुको यो सोचाई परिवर्तन हुदैन दलित दलित नै हुन्छन
कमेन्ट दिने सबैजसो महाशयहरुले दलित बर्गलाई अतिनै होच्याएर लेखियो।यदि दलितहरु पनि बाहुनहरु जस्तै शिक्षित भएका भए माईसंसार ब्लगमा आज बिचार र बौदिकताको लडाईनै हुन्थ्यो तर दुखका कुरा दलितहरु शिक्षा, ईन्टरनेट र फेसबुकको पहुँचबाट अझै टाढा छन।
“दलितहरुको दिमाखै छैन,उनिहरुको जात जस्तो छ सोच पनि त्यस्तै हुँदो रहेछ:- भनेर टिप्पनी गर्नेहरुनै जातियताको पालनपोषण गर्नेहरु हुन भनेर उनिहरुको भित्रि गुदो छाम्न मुस्किल पर्दैन।जसरी दलितहरुले कामी दमाई भनिएर सयौ बर्षदेखि अछुट र अपहेलित हुनु परेको छ त्यस्को पींडा केवल उनिहरुलाई मात्र छ।हामी अरु समुदायको मान्छेले उनिहरुको मर्म र चोट अलिकति पनि छाम्न नसकेका रहेनछौ भन्ने तथ्य यहाँ छताछुल्ल भएको छ।जब जुगौदेखि उनिहरुलाई कामी-दमाईको नामबाट अछुट बनाईयो भने हेला गरियो,समाजबाट हरेकपल मानसिक यातना दिईयो भने यै शब्द उनिहरुले कसरी सुन्न सक्लान?जाति या थर भन्ने कुरा ईतिहाँसमा एकै रहन्छ भन्न सकिन्न।यो समयनुकुल परिवर्तन र परिमार्जन हुँदै जान्छन।जाति र थरनै परिवर्तन गरेर नयाँ समुहले आर्को जाति र थरकोरुपमा आफ्नो पहिचान गराएका ज्वलन्त उदाहरणहरु नेपालमै प्रश्वस्त पाईन्छन।
हामीले बुझ्नु पर्ने कुरो के हो भने माईसंसारले यो लेख एउटा दलितबाट लेखियो भनेर जताबाट साभार गरियो ऊ दलित हो या होईन भन्ने कुरो पनि छर्लङग छैन।एउटा आईडी बनाएर आफ्नो मात्रै ब्यक्तिगत बिचार दिने कुनै संघ र संस्थाको आधिकारिक फेसबुक आईडी हुनै सक्दैन।यो त केवल ब्यक्तिगत दुश्मनी र रिसईबीको बलमा कसैले खोलिएको बेबारिस फेसबुक आईडि हो भनेर प्रष्ट बुझ्न सकिन्छ,यदि यो लेखको लिंकलाई फ्लो गरेर हेर्ने हो भने।लेखकले यस्तो आईडी बनाएर दलितलाईनै शोषण गरेको हुन सक्छ।उनिहरुलाई पछाडी धकेल्न जालझेल रचेको पनि हुन सक्छ।यो कुनै राजनीति गर्ने धुर्त खेलाडी हुन सक्छ।त्यसैले त मावोबादी नेता या दलितसंघका अदक्ष्यको कुरो बाराम्बार लेखिएको छ।स्मरणिय रहोस म मावोबादी या कुनै पनि पार्टीको बिचार बोकेर हिड्ने मान्छे होईन।
गीत संदेशमुलक भएपनि समयाकुल भएन बर्खामासमा खडेरी भएझै।संबिधान बन्दै गरेको र जातियताको हक र संरक्षणको कुरो उठेको समयमा जातिपातिको कुरो गर्ने पागल हुन भनेर भन्नै मिल्ने कुरो होईन।यस्तो सोचले झन मनमुटाब र लडाईको सुरुवात हुन बेर लाग्दैन।यदि पशुपति शर्माले तिज चाड चेलीबेटीहरुको दुख र बेदना पोख्ने चाड हो भन्ने बुझेको भए उनले गाउनु हुदैनथ्यो।तिज चाडलाई बिकृतितिर डोर्याउने केही यस्ता गायक-गायिका पनि जिम्मेवार हुन भनेर सत्य बोल्न नहिच्किचाउने कि?
दलित सेवा संघका केन्द्रीय सचिव सन्तोष विश्वकर्माजी को भनाइ, “दलित शब्द माथि त हामीले गर्व गरेका छौँ,, कामी दमाई कमिनी दमिनी भन्नु चाहिँ नराम्रो शब्द हो”। भनेपछि उहाँलाई “म कामी समुदायको हुँ” भन्नुभन्दा पनि “म दलित (दलिएको, सोसित, पीडित, निमुखा) समुदायको हुँ” भन्नुमा गर्व लाग्दोरहेछ। मेरो विचारमा त “दलित” चाहिँ नराम्रो शब्द हो।
यहाँ साथीहरुको कमेन्ट पढेर २-४ कुरा भन्नु मन लग्यो,
करिब १५-१६ बर्ष अघि खेमराज गुरुङको वारी जमुना भन्ने अति चर्चित गीतमा ” पोडे होला चमार होला” भन्ने शब्द बिरोधक कारण हटाइएको थियो. यहाँ धेरैले सोम्पल कमिको उदाहरण लिएको देखे तर उनि जस्ता बुझक्कीहरु कति होलान दलित समुदयेमा, त्यो कुराको ख्याल राखेको पैयेना | अर्को पक्छ्य भनेको के हाम्रो समाज साची नै भेदभाब रहित भै सकेको छ त? कसैले छेत्री बाहुन भन्दा जति सम्मान महसुस गर्छन, के दमै सार्की भन्दा उति नै गर्ब गर्न सक्छन? बाहुन छेत्रीको घरमा दलित भित्रिदा सहज स्वीकार्ने परिस्थिति छ त? म प्रश्न गर्न चाहन्छु |
तेसैले भन्न जति सजिलो छ तेस्तो व्यवहारमा भैदिए कस्तो हुन्थ्यो ! बिसयालाई टुक्र्याएर भन्दा समग्रतामा बुझ्नु आवासक छ |
एसको मतलब परिवर्तन हुनु हुदैन भन्ने होइन | तर लिनेले नै ग्रहण नगरेसी दिनेले सम्मान को नाममा कोच्नु कति ठिक होला ! मैले नबुझेको कुरा !!
पिडित मानसिकताको उपज हो, यस्तो गीतलाई बन्द गर्न लगाउनु वा बिरोध गर्नु !!
जुन देशमा श्रीमतीले मोटरसाईकल र भैसी दाईजो ल्याइन भनेर श्रीमतीलाई जलाउने प्रयास गरिन्छ, त्यहि र त्यस्तै मान्छेले समाजलाई झन् पछाडी धकेल्ने हेतुले राम्रा कामका पनि बिरोध गर्छन.
सार्की भन्दैमा सानो र बाहुन भन्दैमा ठुलो हुनुपर्छ भन्नु नै छैन. त्यो त् ईतिहास थियो, तर आजको युगमा को बाहुन, को कामि अनि को सार्की, सबै नेपाली हुन्, सबै मान्छे हुन् अनि सबैले आफ्नो थर मा गर्ब गर्न सकुन.
…………… मानिस ठुलो दिलले हुन्छ जातले हुदैन !!!
दिपक अधिकारी
जर्मनी
यस्तो राम्रो गीत को बिरोध गर्ने खोपडी मा गोबर छ कि गिदी छ??.. यो गीत नबजाउने होइन, नेपाल भरिको मेडिया मा हरेक बिहान एकचोटी बज्नै पर्ने नियम पो राख्नु पर्छ भन्छु म त
दरिद्र मानसिकताको उपज
सबै कमेन्ट पढ्दा र हेर्दा यस्तो लाग्यो कि आखिर सानो जात भनेर त्यसै भनेको त होइन रहेछ/ सोच यति सानो अनि निकृष्ट भएपछी यो जात कहिल्यै माथि आउला जस्तो लागेन/ न यिनीहरुको हिम्मत नै छ माथि आउने/
पहिला गाउघरमा महिनावारी बालि (धान, मकै गहु, कोदो) उठाउथे , दशैँ तिहारमा खसी, बोकाको पुच्छर र गर्धन अनि चामल उठाउथे अहिले DOLLAR उठउछन फरक त्यति नै हो /
बधाई छ तिमीहरुलाई, सिनो अझै खावो, घरमानै जाड रक्सि पार, बिहानै उठेर त्यहि पिओ /मुखमा नराम्रो बोलि सधै पालेर राख / घरमै सुँगुर बंगुर पाल / फोहोरी भएरै बस / बच्चा बच्चीलाइ स्कुल पढ्न नहाल / जाड रक्सि खावो, बाटोमा सुत, घरमा स्वास्नी कुट्न नछोड/ अनि कसैले किन यस्तो गरेको भनेर कसैले सोध्यो भने जवाफ देउ हामिले जातले पाको हातले खाको /
अनि अन्त्यमा हामी दलित भन र दलित नै बन त्यो शब्द नै तिमीहरुलाई सुहाउछ किनकि तिमीहरुको आफ्नो थर भन्दा दलित (सधै दलिन, मिचिन, पेलिन र तल बस्न मानसिक रुपमा तयार) नै सुहाउछ (मागी खाने भाडो)/
सक्छौ भने सोम्पाल कामि जस्तो नाम राख, कोकोहोलो र रुवाबासी गर्न छोड /
धिताल बाजे यो चै अलि बढी नै खोक्नु भो कि हजुरले पनि 🙂
निशा जी, तपाई माथिका कमेन्ट पढ्नुस अनि अन्तरबार्ता सुन्नुस, सबै थाहा हुन्छ/ अनि तिनको बोलिमा झुन्डिएको बा आमा चकारेर गाली गर्ने घर अगाडी आगनमा आची गर्ने तथा गराउने, सधै मैलो अनि फाटेको लुगा लगाउने, फोहोरी भएर बस्ने, अरुले अलि ठुलो स्वरमा बोल्यो कि हजुर भनेर झुकेर दण्डवत गर्ने बानि, बिहान देखि टन्न धोकेर बाटोमा लम्पसार पर्ने / घरमा प्राय सधै झगडा र रुवाबासी गर्ने /
१००% त भन्दिन तर ९५% अझै त्यहि खाल्डोमै छन् र बाहिर आउन चहदैनन/
नत्र रिमा विस्वकर्मा , सोम्पाल कामि, गोल्छे सार्की जस्ता नाम जुन गर्वले लिन मनलाग्छ अनि अरु पात हरु हेर्नुस /
मेरा सबै साथीहरु भुसाल र रम्तेल अनि सुनार थिए र अझै छन्, कति मज्जाका अनि कति सफा सुघ्घरी, कति ठुलो सोच छ र थियो तिनको, मानिस ठुलो दिलले हुन्छा जातले हुदैन भनेर लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा ले भनेको तिनिहरुसंग मिल्थ्यो, न NGO / न INGO न DOLLAR को भर परे उनीहरु, आज सबै साथीहरु राम्रो ब्यबसाय गरेर बसेका छन् / जीवनमा खुसि छन् /
हुन त जति भनेनी गरेनी सार त्यहि हो/
माफ गर्नुस कसैलाई मेरो व्यक्तिगत धारणाले चोट पुगे./
सारै उत्ताउलो गीत रैछा. मलाई त मन परेन . मेरो गुर्सिनी ले पनि मन परयेना . छया छाया .
Interesting कुरा के भन्दा, बाहुन छेत्री ले बिरोध गर्लान, कमि, सार्की संग बिहे गर भन्दा भनी सोची राथे मैले….यंह त उल्टो पो भएछ…..दमै सार्की ले त गायक लै धन्येबाद दिनु पर्ने हैन? दलित को सोच नै दलित छ….बिस्तारै परिबर्तन औला भनी आशा गरम !!!!
जातको कुरा नगर्ने नै हो
कुरा ठिक नै हो
तर यहाँ भोटे भनेको के हो र कसलाई भनिएको बुझ्न पाए हुन्थ्यो
दलित साथीहरुले यो गित सुपरहिट बनाइ दिए !!! बधाई छ पसुपती शर्मालाई !
मैले नबुझ्या कुरो – दमाइ/कामी/दलितको आदरार्थी शब्द कसैले भनेको सुनेको छैन र मलाई थाहा पनि छैन | थाहा छ भने कसैले भनिदिनु भएमा म आभारी हुने थिएँ (र म तेही शब्द प्रयोग गर्ने थिएँ) |
मलाई लाग्या कुरो – पहिले पहिले बाहुनहरुले दलितहरुलाई हेप्थे र हामी सबै तेही हिसाबले सोच्छौं | यसलाई परिबर्तन त हामीले नै गर्नुपर्छ | सबै एकै हौ भन्ने भावना बनाउनु पर्छ |
दमाइ – परियार, कामि – विश्वकर्मा, सार्की – नेपाली |
त्यो त थर पो भन्नु भो त मित्र ! जात भन्नु न जात !!
तर एउटा कुरा चाही मलाई पनि लागेको है – दलित भन्दा मलाई पनि अलि हेपेको जस्तै लाग्छ है कता कता !!
कामि ,दमाइ ,सार्की भन्ना साथ् दलित भन्नु नै दलित सोचाइ हो | छुवा छुत गर्ने हरुको रोगलाई झन् फैलाउने काम न गरौ |
बरु एस्तो काम गरौ दमाइ ,कामि ,सार्की भन्ना साथ् अरु जातिले सम्मान को साथ् माथा झुकावोस |
राम देब को कुन जात हो ? उसलाई सबले ज्ञानी मान्छ , तेस्तै प्रपन्नाचार्य लाइ सब ले ज्ञानी मान्छ , श्रिंगी हृशी पनि , विश्वामित्र पनि कर्म ले ब्राह्मण भएको हो |
अब सामुहिक भोज जस्तो कार्यक्रम , कामीलाई नै शप्ताह मा गणेस राख्ने ( पण्डित नारायण पोखरेल ले थालेका ) आदि कार्यक्रम लाइ देश ब्यापी बनाइनु पर्छ | न भए पुजारी नै पनि अछुत भनेर समाज ले हेपेको जात लाइ राख्नु पर्छ |
बाबुराम ले पी यम हुदा अछुत को घर मा भोजन गरेर उदाहरण प्रस्तुत गरे , सुसिल, ले पनि निरन्तरता दिए कति राम्रो हुन्थ्यो ?
कोइराला सरकार ले vip उपचार खर्च को नाम मा 5 महिना माँ 50 करोड़ राज्य कोष को ढू कुटी ritaydaa किन हामी सबै चुपचाप रहेको एहा एउटा नेपाली लोक गायेक ले आफ़्नु गीत मार्फत जातीय भेदभाव गर्नु हुन्न भन्दा हामी सबैको किन टाउको दुखाई । सभ्य समाज अनि चेतना भय उनिहरुको बिरोध गरौ जसले personal स्वार्था को लगी देश अनि जनता को रगत र पसीना चुसीराको छन।
यो गीतमा भन्न खोजेको राम्रो.. तर पनि त्यो शब्द हरु प्रयोग नगर्नु भएको भए झन् राम्रो हुन्थो | उदाहरणको लागि अमेरिकामा N-Word प्रयोग गर्दैन at least प्रयोग नगर्न भन्छन | पहिलेको भन्दा धेरै राम्रो भैसकेको छ हाम्रो समाज | अंतर्जतिये विवाह भाको धेरै देखिन पाउछौ | slowly but surely we are moving in the right direction. तर धेरै परिवर्तन चाहिन्छा हाम्रो समाजमा |
मा अरुको बारेमा त भन्न सक्दिन, मेरो घरमा जातको कुरा हुदैन | We say no to anykind of discrimination on Caste, Color, Religion and Sexuality.
यो गीत समयसापेक्ष र सन्देशमुलक छ।दलित संघ – संगठनले यो गीतको बिरोध गरेपछी यो प्रष्ट हुन्छकी:यिनीहरु को जातै दलित, सोचाई नै दलित र प्रवृत्ति पनि दलित नै रहेछ भन्ने कुरा!पहिचान भन्नु नै हाम्रो जात हो!न यसलाई होच्याएर होचिन्छ! न मेटाएर मेटिन्छ! की त नेपालमा कुनै जातै हुनु भएन! यदि हुन्छ भने: बाहुनलाई बाहुन, क्षेत्रीलाई क्षेत्री, मगरलाई मगर, गुरुङलाई गुरुङ
कामीलाई कामी, दमाईलाई दमाई, सार्कीलाई सार्की आदी-इत्यादी भन्दा के को आपत्ति ?? यी दलित संग – संघठन भनेको INGO बाट बर्षीने dollar जम्मा गर्नेहरुको एउटा जमघट मात्र हो!यिनीहरुको सोच हेर्ने हो भने: समाजमा जातीय विभेदको अन्त्य हैनकी: झन मौलाउने पक्का छ।
फेरी आफ्नो जात लुकाएर पहिचान खोज्नु कहाँसम्मको मुर्खता ??
!! जय लोक गीत!!
!! पशुपति शर्मा !!
यस्तो राम्रो गीत किन बन्देज गर्नु पर्यो होला / दलित भनाउदा साथीहरुलाइ कुनै राजनीतिक दलले उचाल्यो होला / नेपालमा सज्जनलाइ अपराधी बनाउछ,अपराधी मन्त्रि बन्ने देशको कुरा गरेर साध्य छैन / जनचेतना नै सबै भन्दा महत्वपुर्ण कुरा हो /
हाम्रो देशमा एउटा रोग छ “आफ्नो समुदायको अलि चल्ता पुर्जाले उक्सायेकी हो न हो भनेर गहिराईमा नपुगी आवेगमा आउने गुदी कुरा नबुझ्ने, जब बुझ्यो पश्चातापले १० बर्ष लुक्ने” समयको नास, सकारात्मक सोचको नास सहिष्णुताको नास “यसको एउटाइ मात्र उपाय हो मध्यम बर्गीय भन्दा तल परेका सम्पुर्ण जनजाति/दलित परिवारका सदस्यहरुलाई नि:शुल्क राज्यले शिक्षाको ब्यबस्था गर्ने जसले गर्दा चेतना उ आफैमा आवोस न कि कसैको हावा उल्कैमा = विद्ध्या धनं सर्ब धनं “
सबैको आ -आफ्नै बुझाई हो मलाई त खासै नराम्रो केहि छ जस्तो लागेन यो गीतमा सबैले आफ्नो जात ,भाषा र पहिरनलाई सम्मानका साथ भन्न, बोल्न र लगाउन सक्नु पर्छ हिनताबोध गर्ने होइन |
गायकले दिन खोज्नु भएको संदेश सकारात्मक हुँदा हुँदै पनि र दलित तथा जनजातिको बिरोधको बवोजुध पनि जातीय सम्बेदनासिलतालई अनदेखा गर्न खोज्नु भएको छ . नेपाली सामाजिक बनावोत र बिबिध संस्कृति नाभुझ्नु,पुरातनबादी ब्रह्मंबाद समाज र आधुनिक (सामाजिक न्याय सहितको ) नेपाली समाजमा बिल्कुलै फरक नपाउनु गायकको नादनिपन हो .कामी सब्द पुतान्बादी समाजले हेयको दृष्टिले बोलायिने तुच्छ सब्द हो भने बिश्वोकर्मा जातीय पहिचान हो.उहाले दलित भनेर सम्बोधन गर्नु भएको भए उचित हुन्थ्यो , सबै दलितलाई सम्बोधन गर्थ्यो . यो संदर्वामा गायक जानाजानी स्मार्ट बन्न खोज्नु भएको छ,बाहुन सब्द र कामि सब्दलाई दाँजेर . बाहुन सब्दमा सामाजिक तिरस्कार मिसिएको छैन तर कामि सब्दमा सामाजिक तिरस्कार घृणा मिसिएको हुन्छा यति हुँदा हुँदै पनि गायकले जातीय सम्बेदंसिलतालै अनदेखा गर्न खोज्नु बिदम्बनानै भन्नु पर्ला .गीत त्यतिबेला राम्रो हुन्छा जब गीतले अफ्नोपना बोकेको हुन्च्चा हैन र.यहाँले अझै पनि कामि सब्दाले दिने मानसिक छ्यतिलाइ बुझ्नु भएन भने एक पल्ट कसैले थाहा नपाउने गरि कामि जात ग्रहण गर्नुस त्यस पछि थाहा पाउनु हुनेछ बाहुन र कामीको फरक.हिम्मत
छ भने प्रयास गर्नु होस् ,अर्को पल्ट सम्पूर्ण नेपाली समुदायको जनप्रिय गायक बन्नु हुने छ किन त्यसपछिका दिनमा सब्दाले दिने समिप्तआ थाहा हुने छ.पुरुषको लिङ्ग र स्त्रीको योनिलाइ गाली गलौच्को भासमा जसरि बोलिंछा त्यसरीनै के तपैन्ले लेक्खना सक्नु हुन्छा यदि गीतले मागेमा .
यहा लेखिएको कमेन्ट Kp जी सचिकै आधुनिक हुनु भयेछ खै सोम पाल कामी जी ले जहाँ गएपनि कामी लेख्न रुचाउनुहुन्छ अनि भू. पु सभासद् गोल्छे सार्की ले येस्तै अरु पनी हुनुहुन्छ सुनार ,कामी सार्की लगाएत अरु पनी,
अनि उहा हरुलाई बिस्वोकर्मा परियार लेख्दैमा उहा हरु ले आदर पाउने भन्ने कुरा बिल्कुल गलत हो, बाहुन क्षेत्रि मगर कामी दमाई सार्की एउटा जात हो वा समुदाय येसको लागि बिरोध को कुनै तुक छ जस्तो लाग्दैन हामी देशमा भएका कमिसन खोर ,घुस खोर महंगी,गुण्डागर्दी ,चोरिचकोरी आधी को बिरोध गर्नु पर्ने होइन र
“एक पल्ट कसैले थाहा नपाउने गरेर कामी जात ग्रहण गर्नुस त्यसपछि थाहा पाउनु हुनेछ कामि र बाहुनको फरक” यो भनाइले आफुलाई नै आफ्नो जात प्रति गर्ब रहेनछ भन्ने बुझाउछ होइनर? पहिला त आफुले आफुलाई अनि आफ्नो जातलाई सम्मान गर्नु पर्यो, त्यसपछि आफ्नो कर्म अरुले सम्मान गर्ने बनाउनु पर्यो अनि त अरुले सम्मान नदिने कुरै हुन्न नि | यदि कसैले आफ्नो जात आफुले नै सानो छ भन्ने ठान्छ भने जात को नाम लिदा हेपेको महसुस हुन्छ नत्र त कसैले खाँटी सब्दमा उच्चारण गर्छ भने त्यो होच्याएको हुन आउछ होला र ? कुरा त्यहि हो, कसैले पनि कसैलाई हेप्नु हुन्न, हेप्ने नियत राख्नु हुन्न तर नया सब्द प्रयोग गर्दैमा नहेपिएको अर्थ कसरी राख्छ होला र?
कुरै हो??? खै त हाम्रा सोमपाल कामी भाइ ले नाम मा कामी नै लेख्दा पनि सारा नेपाली ले जय जय कार गाएत.उसलाई त बिश्वकर्मा लेखि रहन परेन त??.तपाई को जस्तो सोंच हुने लाइ बिश्वकर्मा नै लेखे पनि घटिया नै हो भन्छु म चाहि .. अब त अधिकांश नेपाली ले थरको होइन, मान्छे को काम अनि योगदान को कदर गर्नु पर्छ भन्ने बुझी सके बन्धु …
गीत अथवा अन्य रचना हरु कुनै जाति अथवा समुदायलाइ अपहेलना अथवा आंच पुर्याउनु हुन्दैन/ यस्ता मार जसलाई परेको हुन्छा उसैलाई थाहा मात्र हुन्छ/ यदि कसैले अपहेलित भएको भयो भनेर आवाज आएपछि यसलाई बन्द गरेको राम्रो हो / पशुपति शर्माले राम्रो गर्यो /
जबसम्म स्वोयम को सोचाइमा फरकपन आउदैन तबसम्म कुनैपनि सब्द परिबर्तन गर्दैमा आदरणीय हुन सक्दैन | बिस्वोकर्मा प्रयोग गर्दैमा वा परियार प्रयोग गर्दैमा उसले आदर पाउन सक्छ र यदि उ आफैले आफ्नो सोचाइमा अनि कर्ममा परिबर्तन लेराउदैन | जागिर वा पढाईमा दलित वर्ग लै स्थान चाहियो भन्नु नै पनि स्वोयम ले आफु कम्जोर भएको र सानो भन्ने स्वीकार गरेको हुन आउछ | यहाँ दलित सब्द नै पनि उचित छैन यदि कुरा गर्ने नै हो भने | जो कोहि ले पनि आफ्नो जात प्रति गर्ब गर्न सक्ने काम गरेर देखाउन सक्नु पर्छ तब अरुले आफै सम्मान गर्छन | कसैलेपनि मलाई सम्मान गरिदेउ भन्नु आज को युग मा कस्तो अर्थ राख्छ? हो, कसैलेपनि कसैलाई जानी जानी होच्याउनु हुन्न |
निकै गहन र मनन कुरा पढियो आज!
मेरो सोह्रै आना समर्थन छ यो बिचार र लेख अनि यसको उदेश्य लाइ!
तर, दलित खारेज अभियानले फेसबुक प्रोफाइल बनाउने हो र?
फेसबुक पेज बनाउने होइन र?
उदेश्य बोकेर उठेको संस्था, ब्याबसाय संगठन आदिले त फेसबुक पेज पो हुनुपर्छ त व्यक्तिको जसरि फेसबुक प्रोफाइल बनाउनु उचित हुदैन भन्छु म!
कुनै पनि जाति समुदायलाई दलित भनेर प्रत्यय जोडिनु नितान्त गलत छ!
कति पयले आफुलाई दमाइ कामि सार्की भन्नुभन्दा आफुलाई दलित भनेको मन परौछन जुन नितान्त गलत लाग्छ मलाइ र भन्छु,
दमाइ कामि सार्की आदि एउटा जात वा समुदाय हुन् एउटा समुदाय वा जातिको पहिचान हो त्यो दलित होइन! दलित त तेसाभित्रको मानाशिकता हो जुन आफैले आफैलाई निंचा बनाइरहेको छ!
आफ्नो जाति र आफ्नो पहिचान मा गौरब गर्नुस अनि अरुको लाइ सम्मान गर्नुस तब न सामाजिक सौहार्दता सामाजिक उत्थान हुन्छ!
पहिले आफुले आफ्नो लाइ गौरब गर्न थाल्नुस अनि अरुको लागि सम्मान गर्न थाल्नुस!
आफुले आफ्नोलाई गौरब नगर्ने तर आरुको लाइ सम्मान मात्र गर्दा आफु सदा निंचा रहिन्छ अनि दलित मा दहरिना पुग्नुपर्छ! तेसैले अर्कोकोलागी सम्मान गर्नु अगाडि आफ्नोलाई गौरब गर्नुस!
आफ्नो लाइ गौरब गर्ने तर अर्कोलाई सम्मान नगर्ने हो भने त्यो गौरब नभयर घमण्ड भन्नु पर्छ र त्यो सबैको लागि हानिकारक हुन्छ जुन हाम्रो देशमा जकडियको समस्या भयर रहेको छ!
हाम्रो देशको सबैभन्दा ठुलो सामाजिक र रास्ट्रीय समस्या भनेको जातिबाद नभयर घमण्डबाद हो!
कथित उपल्लो जातका (बाहुन,क्षत्री र कहिले काही नेवार पनि) हरु आफ्नो जातमा ज्यादा गौरब गदछन (आफ्नो जातमा गौरब गर्नु राम्रो हो) तर कथित तल्लो जातलाई सम्मान दिदैनन तेस्को मतलब उनीहरु आफ्नो जातमा गौरब होइन घमण्ड गर्छन!
अनि कथित तल्लोजाताका(दमाइ कामि सार्की आदि) चाइ आफ्नो जात र समुदायमा गौरब गर्दैनन् तर अरुजातिलाई सम्मान गर्छन तेसैले उनीहरु दलित जस्ता भयका छन्!
तेसैले,
सामाजिक सौहार्द्वाता र निर्माण त् सह अस्तित्वोमा रहेर सहकार्यमा मात्र सम्भब छ अनि यसको लागि पहिले,
कथित उपल्लो जातले आफ्नो घमण्डलाई गौरबमा रुपान्तरित गर्नुपर्यो जसको लागि उनीहरुले कथित तल्लोजान भानियाका जात र समुदायलाई सम्मान दिनु पर्यो!
अनि कथित तल्लो जात भनिएका हरुले आफ्नो जात र समुदायलाई गौरब दिनसक्नुपर्यो मतलब उपल्लो जात भनेर अरुको जातलाई सम्मान दिनु भन्दा पहिले आफ्नो जातलाई सम्मान दिनुपर्यो!
दलित होइन समानता को कुरा हो तेस्को लागि उपल्लो जात कहाल्येयाकाले तल्लोजात भनेर हेपिएकालाइ सम्मान दिउ कि उनीहरु पनि आफु र आफ्नो जात जस्तै एउटा जाति र समुदाय हुन् तर त्यो भन्दा अघि सुरुवात त् तल्लो जाति भनेर कहलाइयका हरुबाट हुनुजरुरी छ यसकोलागि उनीहरुले आफ्नो जात र जाति समुदायलाई गौरबको रुपमा लिदै पहिले आफ्नो जात जातिलाई सम्मानित गर्नुपर्छ!
जहासम्म यो गीतको कुरा छ!
यसमा तेस्तो उखरमाउलो निहुँ खोज्नुपर्ने तेस्तो केहि देखिदैन! यो एउटा स्वोस्था मनोरन्जनको लागि खाटी लोक भाषा र शब्दमा रचियाको मनोरन्जनात्मक कुरा हुन् जसले समाजमा धेरै थोरै सकारात्मक संदेश प्रबाह गर्दे जमर्को गरिएको छ!
खासगरी अन्तरजातीय विवाहलाई सम्मान र प्रोत्साहित गर्ने उदेश्य बोकेको भन्ने देखिन्छ र तेसरी बुझ्दछु!
तेसैले सकारात्मक सोचौ!
दलित र छुद्रता जस्ता नकारात्मक कुरा पहिले आफ्नो मन मस्तिष्क बाट निकालौ अनि अर्कोलाई आग्रह गरौ तब बन्नेछ!
समाज सुन्दर अनि देश शुन्दर अनि संसार शुन्दर!
बाकि रह्यो सुन्दरी, त्यो त बादरनी हुन्! हाहा!
डलरेहरुको उक्साहटमा बिरोध भएको मात्र हो , धन्यबाद दिनुपर्नेमा बिरोध गर्नाले देखाउंछ अरु जात जातिले तिनको हक हितका लागि लड्नु जरुरी नै छैन
कामि दमाई सार्की चमार पोडे भन्ने सब्द भन्दा दलित सब्द निच हो / हिनताबोध, तुच्छ दलिएको अनुभूति जसले गर्छ उसले मात्र दलित लेख्छ / अबत पहिले जस्तो दल्ने शोसक सामन्त पनि त् छैन त्यति ! आफुलाई सुनार, परियार चिनाएर शानका साथ् बाहुन नेवार लाइ टक्कर दिएर बस्ने थुप्रै छन् नेपाल मा ! दलित आफै दलिएका हुन् .. कल्ले खा भन्याछ सिनो ? कल्ले सफा सुग्घर नहो भन्याछ ? फेरि आजकाल कामि दमाइ सार्कीले आफ्नो थर बराल, तिवारी ,खरेल … लेख्ने गर्याछन ..बाहुनले बिरोध गर्या छैन क्यार !
त्यसै गरे भै गो नि त ?
नेता हरुले खोला नाला बेचेर सक्न लागि सक्यो,हामी चाही झिना मसिना कुरामा विवाद निकालेर बसम.
दलित को सोच नै संकुचित हुने रहेछ भन्ने कुरा प्रस्ट पार्छ यो गीत ले . समाज परिबर्तन होला दलित को दिमाक परिबर्तन हुन्न
यो बिरोध गर्ने जो दलित साथीहरु छन् तिनीहरु दलित मानसिकता बाट उम्कन सकेको छैन भन्ने बुझिन्छ । अहिलेको युग र फेरी पहिचानको कुरा भइरहेको बेलामा शिर ठाडो गरेर म दलित हुँ र मेरो जात यो हो भनेर भन्नलाई लाई लाज लाग्छ भनि के गरी दलितहरुको मुक्तीको र संघर्ष को आन्दोलन गर्नु हुन्छ ? कसैले दलित साथीहरुलाई तपाइको जात जस्तै :- दमाई,कामी,सार्की,चमार आदि दलित जातहरु हुनुहुन्छ र कसैले तपाइ जात सोध्छन् भनि नलजाइकन गर्भ गरेर जबसम्म तपाई आफ्ननो जात भन्न सक्नु हुदैन तब सम्म झन पछि पर्नु हुन्छ । अहिलेको समय दलित साथीहरुले र दलितहरुले कसैले तपाँईको जात भनेर बोलाउछ र सम्बोधन गर्छ भनी गर्ब गर्नी बेला हो । पहिचान लुकाउनी होइन कि म यो जातकों हुँ भनेर पहिचान दिनीबेला हो । अनि मात्र तपाइ दलितहरुलले मुक्ति पाउनु हुन्छ । अब यो दलित मानसिकतानै लिएर कसैले जात भन्दियो अनि गीतमा यसो भन्यो भनेर बिरोध गर्नु हुन्छ भनि तपाँईको दलित मानसिकता मा हुनुहुन्छ भन्नी स्पस्ट हुन्छ । कसैले तपाँईको जात भनेर बोल्छ र सम्बोधन गरेको छ भनि निरास होइन गर्ब गर्ने बेला हो यो ।
आफुलाई दमाइ, सार्की, कामि भनेर चिनाउन यस्तो हीनताबोध छ भने दलित सबैले आफ्नो थर परिवर्तन गरेर बाहुन- छेत्रीको थर राखे भई हाल्यो नि, कानुनले छेक्दैन क्यारे | जात-भातको टन्टा पनि साफ हुने, सबै समान पनि हुन पाइने |
आफ्नो पहिचान राख्न पनि चाहने अनि राख्दा आफै अवमुल्यन भएको पनि ठान्ने, कस्तो mentality हो यो ?
हामी सग काम गर्ने १ जना दाई छन् उनि बिडारी (कामी) जातिका हुन् (उनकै भनाइ हो है )
पछि नागरिकता बनाउदा बिडारी थर लाई भण्डारी बनाएछन् उनको ३ जना छोरा छोरी (१ छोरी , २ छोरा) यदि उनले आफ्नो थर नफ़ेरेको भए छोरा छोरी पडाउडा केहि सहुलियत पाउने थिए रे तर थर फेरेको ले पछुताई राका छन्
analysis in this article is truly international class
whomever has written this article, is a true leader. absolutely right. could no find single word to oppose. this person has vision to lead this issue and perhaps politics.
i wish all the best for the vision they presented on this small article.
पशुपति शर्माको यो गीत को बिरोध गर्नु भनेको जातीय विभेद कायम रहिरहोस भन्ने चाहने हरुको हो .समाजमा जातिय विभेद रहिरहिस दलित ओरागनैज़शन खोलेर बसेका बिदेशी पैसा दलितको नाम मा दलितको नाम बेचेर खाना पल्केकाहरुको लागि बाटो बन्द हुने देखेर यो गीतको बिरोधमा लागेका
डलरबादीहरुले बिरोध गरेका हुन्
We should get together for all discrimination get out from society if we can’t solve in time to the problems it takes revalation in country.careful whom for yr intertaintment will not make some community pain…
मैले अाज यो गीत सुनें। गीत राम्रो र सन्देशमुलक छ। लामो समय देखि नेपाली समाजमा गाडिएर रहेको जातजाती र छुतअछुतको कुरा मेट्न गीतले सल्लाह दिएको छ, जुन सकारात्मक कुरा नै हो।
तर यति हुदा हुदै पनि गीतमा प्रयोग गरिएका केहि शब्दहरूको सट्टा अर्को शब्द प्रयोग गरि पनि यहि अर्थ दिन सकिन्थ्यो भन्ने कुरा गीत लेखकले मनन् गर्न सकेनन्, जस्ले गर्दा गीतको बिरोध हुन पुग्यो। माथिका केहि साथिले र उमेशजी स्वयमले भने जस्तै जातजातीको कुरा निक्कै सम्बेदनशिल कुरा हो, जातजातीका बारेमा केहि कुरा सार्वजनिक रुपमा भन्नु र बोल्नु पर्दा निक्कै बिचार पुर्याउनु जरुरी छ। नेपाल जस्तो बहुभाषिक र बहुजातिय देशमा, जातजातीका बारेमा सार्वजनिक रुपमा केहि गर्दा पक्कै पनि बिचार पुर्याउनु पर्छ, नत्र कहिले काहि राम्रो गर्छु भन्दा नराम्रो भइदिन्छ।
गीतमा “कामी” भन्नु भन्दा, सम्मान जनक रुपमा “परियार” प्रयोग गरेको भए
गीतमा “मेरा छोराले कमिनी ल्यायो” भन्नु भन्दा, यसैलाइ “मेरा छोराले परियारकी छोरी ल्यायो” भनेको भए
यस्तै यस्तै रुपमा यो गीत अलि मनन गरि शब्द चयन गरेको भए, सुन्नेलाई अझ राम्रो र बिरोध पनि हुने थिएन कि। साथिहरूलाई कस्तो लाग्छ? भन्नहोस है!
बिरोध गर्नेले ठानेको खुराक भित्र राम्रो वा नराम्रो कुन हो पत्तो पाए जस्तो लागेन । गीतको सकारात्मकता विरोधकर्ताले बुझे जस्तो लागेन । बास्तवमा हामी विभिन्न जातजातिमा विभाजितहरू दोहोरो मापदण्डमा कायम गर्न खोजिरहेका छौँ । एकातिर हामी पछिडिएकै हौँ वा पछाडी पारिएका हौँ भन्ने बुझ्नु अघि हामी आफूलाई तल्लो जाति वा दलित (समग्रमा विभाजित जात जाति) हौँ र रहिरहन चाहन्छौँ भन्ने आफ्नो पहिचान स्थापित गर्न खोज्दै हामी बराबर हौँ पनि भन्न खोजिरहेका छौँ । बराबर हौँ भने आफूलाई दलित कसरी मान्न सक्छौ र स्थापित गर्न सक्छौँ ? इतिहासको कुनै कालखण्डमा कसैले गरेको दुष्ट्याईलाई बुझेर सुधार गर्न हामीमा किन हिच्किचाहट छ ? आ-आफ्ना जातको पहिचान भन्दा हामी किन नेपाल देशका नेपाली मान्न तयार छैनौँ ? बुझ्न सकिएन । सौताको रिसले पोइको काखमा आची गरे जस्तो देशमा क्रमशः विदेशी भालेहरू नाच्न थालेका छन् हामी सिङ्गो मन टुक्राएर पहिचानको “भाग”मा उफ्रिदै पहिचानको भाले नाचमा रमाइ रहेका छौँ । त्यही पहिचानको नामले १७ प्रतिशत भन्दा तल रहेको “मधेश”ले १९ प्रतिशत भाग (आशय जमीनको क्षेत्रफल हैन) हत्याएको गणितीय हिसाब पनि खुल्ला दिलले खुशी बोकेर “पहिचान”मा गौरवान्वित छौँ । नेपाल भित्रेको २० वर्ष नभएकाहरूलाई आलिङ्गन गर्दै अमुक जातिलाई “विदेशी” सावित गर्न उग्र नारा घन्काइ रहेका छौँ । यसैमा गर्व गरि रहेका छौँ ।
जस्ले कुरो को चुरो बुझेर यो लेख प्रकाशित गर्न अनुरोध गरे यस्तो धरातल युक्त उच्च सोचलाई सलाम छ । सबैले यसरी बुझिसक्दा हामी “सिक्किमे” भैसकेको हुनेछौँ वा “पहिचान”मा रहने छौँ विदेशीको कोर्रा खाएको दिनमात्र चाल पाउने छौँ ।
कसैले केटाहरुलाई केटा र केटीहरुलाई केटी भन्दैमा आपत्ति जनाउन पर्छ जस्तो मलाई लाग्दैन । दलित जातीहरुलाई दलित नभने कसरी सम्बोधन गर्ने ? यो प्रश्न विरोध गर्नेहरूलाई । जातिय एकता र नेपालीहरूको समानता यो गीतले जोड दिएको छ जस्तो मलाई लाग्छ ।
आफूले आफूलाई दलित हु भन्नु , हरेक कुरामा अरक्षेंड खोज्नु नै दलित मानसिकता बाट कहिले माथि आउना नसक्नु हो. बाहुन लै बाहुन , छेत्री लै छेत्री भने जस्तै दमाई लै दमाई र कामी लै कामि भन्दा के बिग्रंछा ? बिशोकर्मा भनेको माथि लेख मा भने जस्तै एउटा थर हो , कसरि समुदाएको परिचय दिन सक्छ ?
पुरानो जमानामा वर्षा भरि विभिन्न काम गरिदिए बापत , अन्न बाली लिने चलन थियो कथित दलित समुदयेमा . अहिले को अरक्षेंड पनि तेस्तै अन्ना बालीको आधुनिक रुप हो जस्तो लाग्छा मलाई.
अनि यो जातिय विभेद केहि राजनीति गरेर बसेका कथित दलित समुदयेका नेता हरुको भासन ले सुध्रने वाला छैन. शिक्षा र शिक्षित समुदयेमा आफै हटेर जान्छा. \
मेरो बाबु बाजेको पालामा र अहिले हेर्ने हो भने पनि छुवाछुत धेरै हति सकेको छ. मेरो आफ्नै धेरै दलित साथी हरु छन् र हामी संगै बसेर खानपिन गर्छु , काम गर्छु , संगै हिड्छौ खोइ हामी बिचमा केहि छैन. पशुपति शर्मा ले बिहाबारी नै गरौ भन्ने संदेश राखेर गीत बजौदा बिरोध गर्नेहरु दलीत क नाममा सानोतिनो राजनीति गरेर खान पल्केका स्याल हरु मात्रै हो.
गीत संगित भने को मनोरन्जन हो,यसमा जात/जाती को नाम उल्लेख हुँदै मा आपत्ति मान्नु पर्ने कुरा म त केही पनि देख्दिन।मन मिलेमा जुनसुकै जात/जाती ले ल्याउँछन र जान्छन् पनि यस्तो भै नै राखेको पनि छ,त्यस कारण यो विषय लाई लिएर कुनै पनि जात/जाती ले टाउको दु:हाउनु पर्ने आबश्यक छैन जस्तो मलाई लाग्छ!!!
कथित दलितहरुले आफ्नो जात भन्न वा सुन्न नसक्नु उनीहरुको कमजोरी हो ….बाहुनले, छेत्त्रीले , गुरुङले , नेवारले ,राईले आफ्नो जात भन्न रुचाउछन भने कथित दलितले आफ्नो जात भन्न किन nasakeko ?
दमाइ समुदाय भित्र परियार थर भएको र कामि समुदाय भित्र बिक थर भएको भन्ने लेखकको भनाइ त्रुटिपुर्ण छ | परियार र बिक भनेको थर नभएर जाति हो भने ‘दमाइ’ र ‘कामि’ भनेको जाति नभएर पेशा जनाउने शब्द हो | दर्नाल, सुनाम, भित्रकोटि, अछामी, अछामी, नौभाग आदि परियार भित्र का केहि थर हरु का उदाहरण हुन् भने सदाशंकर, बर्देवा इत्यादी बिक समुदाय भित्र का थरहरु हुन् | सुचिकार पेशा गर्ने परियार जाति भित्र को समुदाय लाइ दमाइ भनिनु अथवा सुनको काम गर्ने बिक लाइ सुनार, फलाम को काम गर्ने लाइ कामि भनिनु स्वभाविक होला| तर सम्पुर्ण जाति लाइ नै एउट पेशा ले नामांकरण गर्नु गलत हो |
‘मेरी छोरी परियार सित गई, मेरा छोरा ले विश्वकर्मा ल्यायो’ भनेर गीत लेखेको भए अलि शोभनीय हुन्थ्यो को ? अलिकति Politically Correct हुने कोसिस गरिदिएको भए कसैको चित्त दुख्दैन थ्यो कि ?
लेख अलि हेपाहा प्रवृति को लाग्यो | “उनको भाषा नै … पिछडिएको दलित टाइपको छ” – लेखकको यो भनाइमा नराम्रा लाइ कामि दमै जस्तो, अथवा अपशब्द बोल्ने लाइ कामि दमै को जस्तो बोलि भनेर गाउँघरमा गरिने Stereotyping को गन्ध आयो |
यो लेख आफैमा व्यक्ति केन्द्रित (आहुति प्रति को रोष प्रकट ) मात्र हो भन्ने प्रस्ट छ. हुनुपर्ने चाही बिसय केन्द्रित . जहाँ सम्म गीत को कुरा छ, म येस्ता गीत सुन्दा नि सुन्दिन, तीज भन्ने चाड नै हिन्दु नारि हरुको sexual frustation निकाल्ने, गीत हरु बाट ब्यक्त गर्ने चाड को
हामी त्यो समाजमा हुर्केका छौ जहा घरमै जाड पार्नु, बिहानै रक्सि पिउनु, दाजु भाइ झगडा गर्नु, सासु लाई पोइको आमा अनि बुहारी लाई छोराको स्वास्नीको रूपमा हेर्छौ / अझ बिहान उठेर घर अगाडी आगनको डिलमा बच्चालाइ आची गर्न राख्छौ अनि दिनभरी जाड पिएर हल्लिदै आएर जातले पाको अनि हातले खाको भन्दै अरुको कुरा सुन्दैनौ अनि स्वास्नी कुटेर पुरुस्वार्थ देखाउछौ /
जबसम्म दलित (यो शब्दले कसैलाई चित्त दुख्छ भने माफी माग्दछु) ले हामी सबै नेपाली हौ र हामी आफैले आफुलाई तल राख्नु भन्दा केहि राम्रो काम गरौ र अरुको मुख (सरकारी वा गैरसरकारी – NGO /INGO) नताकौ, घर आगन सफा राखौ, बच्चालाई स्कुल पठाऊ, सुँगुर बंगुर नै पाल्दापनी घर देखि अलि टाढा पालौ, खोर सफा राखौ/ समाजमा सभ्य नागरिक भएर बसौ/ जानेको र सकिने काम गरौ तर रोएर नबसौ/
यो समाज परिवर्तन गर्ने जिम्मा हामी सबैको हो, सानो सानो कुरामा कोकोहोलो गरेर नबसौ/
यो मेरो आफ्नो व्यक्तिगत धारणा हो, मैले कसैलाई होच्याउने वा तल पार्ने मनसायले लेखेको होइन / यस भनाइबाट पर्न जाने असुविधा प्रति माफी माग्दछु /
मानिसलाई किन दलित भनिन्छ भन्ने लाग्थ्यो, वास्तवमा विचारमा दलित भएर दलित भनिने रैछ, यो गित बिरोध गरिनुमा पशुपतिको रिस गर्नेहरूको पनि हात होला झै लाग्छ ।।
गीतको भावना भन्दा – निबन्धमा झैं यो शब्द र त्यो शब्दको प्रयोग किन र कसरि भनेर विरोध भएको धेरै अचम्म लाग्यो| “I have 99 problems’ bitch ain’t one’ – JayZ — खोइ तेस्को कतै कसैले विरोध गरेको सुनीएन 🙂
जात तोकेर भन्यो भनेर बिरोध गर्नु उचित लागेन.
जति वनेको हाम्रो पहिचान ओ दमै कमि मगर आचार्य जे भय नी पहिचान हू जात लुकाउनु उन्ना
गीत र गायक गायिका को उद्देस्य सारै राम्रो छ. पशुपति शर्मा ले सायद प्रसंशा नै पाएउनु पर्छ. तेसो भन्दै मा मैले दलित मह संघ को पुरै लाई पुरै काट्न खोजेको हैन . हो जातीय विभेद जरै देखि मेटाउनु पर्छ . एसका लागि थुप्रै प्रयाश हरु गरिनु पर्छ. सब भन्दा पहिले त ठुला जाति भनेर चिनेने हरु ले यो अमानबिय कुरा लाई हटाउनु पर्यो. आफ्नो मन लाई छोएर हेर्ने हो भने कसै ले पनि एस्तो विभेद लाई स्वीकार गर्ने सक्दैन तर घर परिवार समाज भनेर मन ले नमान्ने बिकृति लाई स्वीकार र पालन गर्दै आएका छन् . अति नै दुख लाग्दो कुरा त अति पढेलेखेका सबै कुरा बुझेका आधुनिक विदेश मा बसेका हरु ले समेत जातिय विभेद गर्ने गरेका छन्. Racism को कुरा गरेर आक्रोश देखाहुने हरु ले आफ्नै देश मा castism देखाउने गरेको देखेर एकदम अचम्म अनि दुख लाग्छ. यो गीत को सब्द चयन को बारे मा भन्दा सहि सोच लाई स्वीकार गर्नु पर्ने पो हो कि.
कुरो ‘गरिबी’ को हो त्यो चाहे ‘बौद्धिक’ होस् या ‘आर्थिक’/फाटेको लगौटी लाएर बाहुन को ‘धाक’ लाउनु अनि सुट टाई लाएर दलित को ‘आरक्षण’ पाउनु मा केहि तुक छैन/ दुवै गरिबी लाई उन्मुलन गरौ तेती बेला न जात रहन्छ न छुवाछुत….”दाना” को कुरा गरौ न के “गाना” को कुरा गर्नु……
यदि म कामि भएको भए मलाइ कामि हुन मै गर्ब लाग्थ्यो किन कि काम गर्ने पौरखी हात हुने र सिप मुलक काम गर्ने भएको ले नै कामि भनिएको हो ! दिन – दुखि – दमित – अपमानित – लज्जाबोध – इर्स्या – हरि तन्नम – को सम्मिस्रण नै दलित हो ! यहि भजाएर नै यी दलित अगुवा हरु ले आफ्नो भुडी पाल्ने भाका हुन् होइन भने उनि हरुले बिदेशी लाइ पेस गरेको दलित को परिभाषा हेर्नु होस् !
पिर परेको कुरो !! छाप्न मिल्ला या नमिल्ला ?
नेपाल मा पत्रिका चलाउने हरुले जानी नजानी न्वारन गर्ने चलन छ ! आज को ठुलो दैनिक पत्रिका (नाम नालिउ) ले बाके गङ्गापुर् बस्ने यादब हरु लाइ मदेसी घोसना गरिदिएको छ !
“दिन को सात घण्टा साइकल मा” भन्ने सिर्सक मा ! आफु लाइ धेरै पढेको ठान्ने तर मानसिक दिबलिया हरु लाइ यादब हरु अहिर हुन् ! उनीहरु पक्का नेपाली हुन् ! नेपाल को अवध क्षेत्र मा बसोबास गरेका छन् ! तसर्थ उनीहरु नेपाली अवधि हुन् भन्ने ज्ञान नभएको जनाउछ ! हामि तराइ मूल को भएपनि मदेशी हरु संग हाम्रो चेली बेटी को बिबाह हुदैन ! हाम्रो भाषा, सस्कार फरक छ ! तर पनि मिडिया, राज्य किन यसरि हाम्रो सस्कृति निमिट्यान्न पार्न उद्धत छ ???
संसार कहाँ पुगिसक्यो खालि यस्तै कुरामा अल्झ्यो, बिरोध गर्नेहरू को मानसिकता नै दलीत रोगबाट ग्रसित छ, गीत पूरै सुन्दा खोट लाउने ठाउँ देख्दिन म त , गीतमा सानो जात र ठुलो जात मा तुलना गरिएको छैन मात्रै उदाहरण दिइएर प्रस्ट पार्न खोजिएको हो , नचाहिने कुरामा भेडो बन्ने नेपाली हामी जातभात को कुरा किन गर्दै छौ त्यहि एकाध मान्छेहरुले राजनीति को नाउमा गरिखाने भाडो बनौन खोज्या होलान नि अनि तिनीहरुको पछाडी किन कुद्नु ?
मेरो विचार मा यो गीत ले समाज मा राम्रो संदेश दिएको छ !!!! कि कामी , दमै ले SURNAME change गर्नु परेओ कि आफ्नो SURNAME आत्मसम्मान को साथ बोल्नु परेओ र अरु ले बोलेको सुन्न परेओ / यो गीत आफ्नो SURNAME परिबर्तन गर्न चाहने लाई मन नपर्न सक्छ !!!
येति राम्रो गित लाई इसु बनाउनु भनेको कुकुर लाई घिउ नपचनु हो जब सम्म सोच परिबर्तन हुन्न तबसम्म येस्तै हो नेपाल को समस्या पनि कस्तो कस्तो अजिब लगेर आउछ…….. एज्रयेल र प्यालेस्टान को उद्दा हुन्छ आन्दोलन गर्छन नेपाल मा बिस्वकाप ब्राजिल मा हुन्छ कुन कुन देस को सपोर्ट गरेर जुलुस निस्किन्छ येइ नेपाल मा ……… नेता त नेतै भैहाले के कुरा गर्नु ………. कसरि देस विकास तिर सोचुम भन्ने कसैलाई छैन कसरि आन्दोलन गरुम कसरि हुनछ जुलुस निकलुम बस तेइ हो अहिले को क्यान्सर मान्छे हरु मा
मिडिया र शिक्षा हरेक तहमा पुगिसकेको छ। आँखा चिम्म गरेर जस्ले जे लेखिदिेए पनि जस्ले भनिदिए पनि हुन्छ भन्ने सँस्कार बाट समाज बाहिर निस्कने कोशिस मा छ।
दलित महासंघ को बिरोध ले के स्पष्ट पाय्यो भने हामी दलीतनै है ,बाहून छ्त्री बराबर हैनौ हामी दलीत दलीतनै हौ भन्य कूरा गछ्न् ।गुरूङ्ग,नेवार, थारू ले किन बिरोध गरेनन् आखीर जातको कूरा गर्नेको होईन दलीत को चै दिमागै हूदैन सोचै धिन लाग्दो । कसो साथी हो तपाईको बिचार मा? हामी नेपाली हौ मलाई यती थाहा छ
एकदम राम्रो छ लेख ! जब सम्म दलित शब्दनै मेटिन्न तब सम्म जातीयताको कुरा चलिरहनेछ! यहिनै धुर्ब सत्य कुरा हो! तेसैले आउनुस हामी सबै मिलेर हातेमालो गरौ! दलित शब्द लाइ नै सदा, सदा को लागि खतम गराईदिऊ!!
चिलायो, कन्याइ देऊ भन्ने यो गीतको चाहिँ विरोध नहुने रहेछ ?
गायक महोदयले त हिमेश रेश्मियालाइ पनि जित्ने रहेछन त बा! पुरै नाक बाट गाइरा’छन् | 🙂
त्यैत बाबै पिनास नै भाको होला गएक महोदय स्वोर त ….