तथ्याङ्क हेर्दा : तीन साता लकडाउन गरेको किन, खोलेको किन- थाहै भएन !

काठमाडौँ उपत्यकामा तीन साता निषेधाज्ञा नाम दिइएको लकडाउनको अर्को स्वरुप आज भदौ २५ गतेदेखि खुला भयो। भदौ ३ गते एक साताको म्याद राखी सुरु भएको यो निषेधाज्ञा दुई पटक म्याद थपी २४ गते मध्यरातसम्म कायम रह्यो। काठमाडौँ उपत्यकामा टोल टोलमा कोरोना संक्रमितहरु भेटिन थालेपछि संक्रमण झन् बढ्न सक्ने भन्दै नियन्त्रणका लागि फेरि लकडाउन गरिएको तर्क सुनिएको थियो। लकडाउनको असर पर्‍यो कि परेन भनेर हेर्ने कुरा खासमा संक्रमितको तथ्याङ्क हो। तर तथ्याङ्क हेर्दा यो तीन सातामा सङ्क्रमण घटेको देखिएन।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको वेबसाइटमा रहेको तथ्याङ्क अनुसार काठमाडौँ उपत्यकाका तीन जिल्लाहरु मध्ये सबैभन्दा बढी काठमाडौँमा संक्रमित यो अवधिमा भेटिए। माथिको चार्टमा नीलो रङ्गको रेखा काठमाडौँ जिल्लामा भेटिएका संक्रमितहरुको हो। त्यसैगरी हरियो ललितपुरको र पहेँलो भक्तपुरको हो।

लकडाउन सुरु भएको दिनमा काठमाडौँमा १३४, भक्तपुरमा ८ र ललितपुरमा १७ जना संक्रमित भेटिएका थिए। त्यसपछि निरन्तर यो संख्या बढ्दै गयो। काठमाडौँ पहिलो नम्बर मै रह्यो भने दोस्रोमा कहिले भक्तपुर कहिले ललितपुर भइरह्यो।

काठमाडौँमा लकडाउन सुरु भएको पहिलो दिनको संख्याभन्दा कम २३ अगस्तमा एक दिन मात्र संक्रमित भेटिए। त्यसपछिका कुनै पनि दिनमा संक्रमितको संख्या त्यो संख्याभन्दा घटेन।  अझ आज लकडाउन खुलेको दिन अहिलेसम्मकै सबैभन्दा बढी ४९५ जना काठमाडौँमा मात्र संक्रमित भेटिए।

लकडाउन आफैमा संक्रमण नियन्त्रण गर्ने साधन होइन, योसँगै धेरै परीक्षण अनि संक्रमितको पहिचान र उनीहरुलाई छुट्टै राख्नु पर्ने काम गर्नुपर्थ्यो। तर यो अवधिमा परीक्षण पनि धेरै हुन सकेन। क्षमता यति हजारको छ भन्ने गफैमात्र भयो। प्रयोगमा नआउने क्षमताको के काम।

प्रधानमन्त्रीले ऋषि धमलासितको अन्तर्वार्तामा दैनिक २३ हजार पिसिआर परीक्षण भइरहेको दावी गरे। तर एकै दिन त्यति संख्यामा परीक्षण अहिलेसम्म भएकै छैन। लकडाउनको अवधिमा पनि दैनिक १२/१३ हजारको हाराहारीमा मात्रै परीक्षण भइरह्यो। यो देशभरको परीक्षणको संख्या हो। जबकि काठमाडौँमा समुदायमा संक्रमण फैलिसकेको कि नसकेको हेर्नलाई व्यापक परीक्षण जरुरी थियो।

५०/६० हजारको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गर्न जरुरी थियो। त्यो पनि खासै भएन। न काठमाडौँका संक्रमितहरुको स्रोत पत्ता लाग्यो, न उनीहरुले सार्न सक्ने सम्भावित सबै मान्छेहरुलाई पछ्याएर परीक्षण गरियो।

फलस्वरुप लकडाउन खुलेको दिन तथ्याङ्क हेर्दा काठमाडौँका अस्पतालहरु भरिभराउ छन्। आइसोलेसनको के कुरा, आइसियुमा पनि ८६ जना र भेन्टिलेटरमा १९ जना छन्। नयाँ कोही संक्रमित भए अथवा अर्कै रोगका कारण पनि कोही सिकिस्त भए भने आइसियु र भेन्टिलेटर पाउन गाह्रो हुने स्थिति छ।

 

यो सब हेर्दा काठमाडौँमा लकडाउन किन गरियो र किन खोलियो भन्ने नै देखिएन। संक्रमितको संख्या बढ्ने क्रममै छ। लकडाउन नगर्दा किन नगरेको भनेर सरकारलाई गाली गर्ने र खोलेपछि किन खोलेको भनेर गाली गर्नुको तुक छैन। कोरोना केही होइन हावा हो भन्नेहरुले अस्पताल भरिभराउ भएको र दिनदिनै मृत्युको संख्या बढिरहेको सत्य लुकाइरहेका छन्। यो आतंकै हो भन्नेहरुले संक्रमित मध्ये एकदमै थोरै संख्या मात्र अस्पतालमा भर्ना हुनुपर्ने गरी बिरामी हुने र त्यसमध्ये थोरै संख्या आइसियु र भेन्टिलेटरमा पुग्ने तथ्य लुकाइरहेका छन्।

स्वस्थ मान्छेहरु बिना उपचार, अस्पताल नगइकनै कोरोनाबाट मुक्त हुन्छन्। तर त्यसो भन्दैमा कोरोना केही होइन हौवा मात्र हो भन्नु गल्ती हो। जब घरका बढी उमेरका सदस्य र दीर्घरोगीहरुलाई यसले छुन्छ, उनीहरु खतरामा पर्छन्। नेपालीको इम्युनिटी पावरै खतरा, उनीहरुलाई केही हुन्न, कोरोनालाई पचाइदिन्छ भन्ने कुरा दिनदिनै मर्नेको संख्या र अस्पतालमा सिकिस्त भएर पुग्नेहरुको संख्या बढेपछि गफमात्रै हो भन्ने पुष्टि भइसक्यो।

अब अहिले लकडाउन खुलेको छ। त्यसको अर्थ कोरोनाको जोखिम हराएको होइन। कोरोना सँगसँगै बाँच्नका लागि हामीले अब आफैँ पनि आफ्नो सुरक्षा गर्नुपर्छ। बाहिर निस्कँदा मास्क लगाउने, दूरी राखेर भेटघाट गर्ने, स्यानिटाइजर वा साबुन पानीले हात धुने, बाहिर जाँदा हातले बाहिरी सतह नछुने, आँखा, नाक र मुखमा हात नलाने जस्ता सतर्कताका उपाय धेरैभन्दा धेरै बाँडौँ।

यस पटकको निषेधाज्ञा खुकुलो गर्ने आदेशमा विभिन्न पसलहरु निश्चित बारमात्र खोल्न पाइने, अत्यावश्यक पसलहरु बिहान ११ बजेसम्म र साँझ ५ देखि ७ बजेसम्म खोल्न पाइने भनिएको छ। सवारी साधनमा जोरबिजोर प्रणाली लागू गरिएको छ।

पसलहरु निश्चित समयमा मात्र  खोल्दा झन् त्यो समयमा धेरै मान्छेको भिड हुनसक्ने सम्भावनाको तर्क पनि ठीकै देखिन्छ। दिउँसोको समयमा राखिएको बन्देज आवश्यक देखिन्न। त्यो भन्दा खुलेका पसलहरुमा मापदण्ड लागू गराउँदा राम्रो हुने हो। १६ सिटभन्दा माथिका सार्वजनिक सवारी साधन पनि खुला गरिएको छ। अब त्यसमा स्वास्थ्य मापदण्डहरु पनि कडाइका साथ पालना गराउनु पर्छ। चढ्नेहरु आफै पनि सतर्क हुनुपर्छ।

यो सब मापदण्डका अतिरिक्त परीक्षणको संख्या एकदमै बढाएर संक्रमितहरुलाई पहिचान गरी छुट्टै राख्न सक्नुपर्छ। नत्र बढी जनघनत्व भएको काठमाडौँमा यो महामारीले अझ ठूलो रुप लिनसक्छ। बलियाहरु त बाँच्लान् तर सिकिस्त हुने र ज्यान गुमाउनेहरुको थोरै प्रतिशतको संख्या हेर्दा सानो अङ्क जस्तो मात्र लाग्न सक्छ, तर आफ्नै परिवारमा जब त्यो आइपर्छ, त्यही सानो अङ्क निकै ठूलो हुनपुग्ने सत्य बिर्सनु हुन्न।