घाँसको भागवन्डा नमिलेर गाई टुक्रियो, समानुपातिकले सबैतिर लफडा, को-को परे समानुपातिकमा ?

प्रत्यक्ष (पहिलो हुने निर्वाचित हुने) तर्फ एक सिट नजिते पनि समानुपातिकतर्फ २४ सिट जितेको कमल थापा नेतृत्वको राप्रपा नेपाल आज टुक्रिएको छ। अघिल्लो निर्वाचनमा भन्दा २० सिट बढी हुने गरी जनताले गाईमा दिएका लाखौँ भोटको अपमान गर्दै समानुपातिक सिटको भागवण्डा नमिलेर पार्टी टुक्रिएको हो। आफू निकट नेताका छोरा, बुहारीलाई सभासद बनाएर पार्टीका लागि खट‌्नेहरुलाई बेवास्ता गरेको भन्दै कमल थापा नेतृत्वको पार्टी संस्थापन पक्षसँग धेरै जना असन्तपुष्ट थिए। थापाको गृहजिल्ला मकवानपुर मै पार्टी कार्यालयमा कार्यकर्ताहरुले आगजनी र तालाबन्दी गरेका थिए। अन्ततः त्यही असन्तुष्टि विस्फोट भएर २० जना केन्द्रीय सदस्य मिलेर नेपाली राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी बनाएका हुन्।

टंक ढकाल नेतृत्वमा पार्टी फुटेको घोषणा गरिए पनि यसले कानुनी वैधता पाउने नपाउने शंकै छ। संभवतः यसमा अदालतमा मुद्दा पर्ला। मुद्दाको फैसला हुन्जेल संविधान सभा गठन भएर के थाहा, एक वर्षमै संविधान घोषणा पनि पो भइसक्छ कि। अदालतले कमल थापाको समानुपातिक सूची नै रोक्का राख्ने फैसला गरे अर्कै कुरा।

कमल थापाले गर्न पनि अति गरेका हुन् नि फेरि। राजावादी भन्दै कालोमोसो दल्ने बेला पार्टीका लागि खटिने इमान्दारहरुलाई पाखा लगाएर पार्टीको साधारण सदस्य समेत नभएका श्यामसुन्दर टिबडेवाला, रामकुमार अग्रवाल, कमला प्रधानलाई पैसा दिएकै भरमा सभासद् बनाइयो। पार्टीमै नलागेका विराज बिष्ट (केशरबहादुर बिष्टका छोरा), पद्यसुन्दर लावतीकी बुहारी बविना मोक्तान(लावती) सभासद् बनाइए। अमेरिकाको ‘ग्रिनकार्ड’ पाएका दीनानाथ गिरी पनि सभासद् बनाइए।

समानुपातिकले सबैतिर लफडा
राप्रपा नेपालमात्रै हैन सबै जसो दलमा समानुपातिकले लफडा निम्त्याएको छ। एमालेले अलि छिट्टै समानुपातिक सूची बुझायो। पार्टीका लागि रगत बगाउने रामकुमारी झाँक्री, ठाकुर गैरे, राजेन्द्र राई जस्ता युवाहरु रोजाइमा परेनन्। अस्ति भर्खर पार्टीमा छिर्ने राजधानी दैनिकका प्रकाशक महेन्द्र शेरचन, घरजग्गा व्यवसायी इच्छाबहादुर तामाङ, गोल्छा अर्गनाइजेसनकी राज्यकुमारी गोल्छा जस्तालाई भने सभासद बनाइयो। यसले एमालेमा निकै असन्तुष्टि फैलायो। सुरुमा काठमाडौँ १ मा टिकट दिएर पनि खोसेर समानुपातिकमा राख्ने भन्दै मनाइए पनि कलाकार भुवन केसी एमालेबाट लोप्पा खाँदै बस्न बाध्य भए।

उता कांग्रेसमा पनि असन्तुष्टि उस्तै। एमालेको पारा हेरेर कांग्रेसले व्यापारीलाई त दिन नहुने रैछ बाबा भने जस्तो लाग्यो। कांग्रेसमा कोइराला र देउवा पक्षले ६०/४० को भागवण्डा गरेपछि रामचन्द्र पौडेल बाजे उफ्रिए। १५ जना केन्द्रीय सदस्यहरुको नोट अफ डिसेन्टका बीच कांग्रेसले आज ९१ समानुपातिक सभासदको टुङ्गो लगायो। त्यसमा देउवा पत्नी आरजु, खुमबहादुर खड्का पत्नी शीला शर्मा (खड्का) पनि अटाएकी छिन्। कांग्रेसमा पनि प्रत्यक्षतर्फै टिकट पाउँछु भनी छिरेका रामेश्वर खनाल समानुपातिकमा समेत अटाएनन्।

माओवादी पनि बबालै भयो। सुरुमा धाँधली भयो भन्दै रुँदै कराउँदै संविधान सभामा नै जाँदैनौँ भनी घुर्की लगाए पनि पछि सहमति भएपछि कुरा मिलाएको माओवादीले आफ्नै पार्टीभित्र भने कुरा मिलाउन सकेन। बाबुराम भट्टराई र नारायणकाजी श्रेष्ठले बैठकै बहिस्कार गरे। तर पनि सूची तयार पारेर बुझाइयो। तर २७ महिला २७ पुरुषमात्रै छुट्याएर बुझाइएछ। खासमा खस आर्य समुदाय, उत्पिडित जाति/आदिवासी जनजाति, मधेशी, दलित, पिछडिएको क्षेत्र अनुसार समानुपातिक रुपमा मिलाएर सूची बुझाउनु पर्छ। सूची सच्याउन निर्वाचन आयोगले तीन दिनको समय दिन्छ। त्यसपछि सूची मिल्यो भने बल्ल राष्ट्रपतिकोमा पठाइन्छ र राजपत्रमा छापिएपछि उनीहरु निर्वाचित घोषणा हुन्छ।

त्यसपछि फेरि २६ जना मनोनीत गर्न बाँकी छ। त्यसपछि बल्ल ६०१ को कोटा पूरा हुन्छ (दुई ठाउँमा निर्वाचन जित्ने उम्मेदवारको ठाउँमा भने उपचुनाव हुन बाँकी नै छ)

तीन दलले बुझाएनन्
उपेन्द्र यादवको फोरम, अशोक राईको सङ्घीय समाजवादी र अनिल झाको सङ्घीय सदभावनाले अन्तिम म्यादसम्म पनि समानुपातिक सूची बुझाएनन्। नबुझाउनेको के हुने कानुनमा केही छैन। फोरमको ८ सङ्घीय समाजवादीको ५ र सङ्घीय सदभावनाको एक समानुपातिक सिट छ।

को-को समानुपातिकमा परे ?
नेपाली कांग्रेस
खस आर्य
• प्रदीप गिरी
• ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्की
• मिनेन्द्रप्रसाद रिजाल
• प्रकाशशरण महत
• मनमोहन भट्टराई
• आनन्दप्रसाद ढुंगाना
• अशोक कोइराला
• गणेशप्रसाद विमली
• जगदीश्वर नरसिंह केसी
• तारिणीदत्त चटौत
• भरतबहादुर खड्का
• ध्रुव वाग्ले
• बलदेव बोहोरा

खस आर्य, महिला
• लीला कोइराला
• सुजाता कोइराला
• कमला पन्त
• महालक्ष्मी उपाध्याय डिना
• अम्बिका बस्नेत
• ईश्वरी न्यौपाने
• सरिता प्रसाइँ
• मधु शाही ठकुरी
• अनिता देवकोटा
• मिठु मल्ल
• डा. आरजु राणा देउवा
• दीपशिखा शर्मा ढकाल
• शीला शर्मा (खड्का)

उत्पिडित जाति/आदिवासी जनजाति
• गोपालमान श्रेष्ठ
• कुलबहादुर गुरुङ
• दिलबहादुर घर्ती
• नरेन्द्रबिक्रम नेम्वाङ
• सूर्यमान गुरुङ
• धनराज गुरुङ
• चीनकाजी श्रेष्ठ
• मोहनकुमार राई
• दिलमान पाख्रिन
• अमरसिंह पुन
• झुलबहादुर आले
• मनोहर नारायण श्रेष्ठ
• लालबहादुर घले

उत्पिडित जाति/आदिवासी जनजाति, महिला
• रत्न शेरचन
• सीता गुरुङ
• कुमारी लक्ष्मी राई
• उषा गुरुङ
• राज्यलक्ष्मी श्रेष्ठ
• सरस्वती बजिमय
• पुष्पलता लामा
• बिन्दा देवी आले
• अन्जना ताम्ली
• सुवर्ण ज्वारचन
• अन्जनी श्रेष्ठ
• महेन्द्रकुमारी लिम्बु
• ओमदेवी मल्ल जोशी

मधेशी
• महेन्द्र यादव
• रञ्जीत कर्ण
• अमियकुमार यादव
• लालबाबु सिंह भुइहार
• बादशाह कुर्मी
• अब्दुल हमिद सिद्दिकी
• अमृत लाल राजवंशी
• बुद्धिसागर चौधरी
• हरेशप्रसाद महतो
• मोहम्मद मोख्तार अहमद
• दिल्लीबहादुर चौधरी
• प्यारेलाल लामा

मधेशी महिला
• चित्रलेखा यादव
• कविताकुमारी सरदार
• मिनाक्षी झा
• मुक्ता कुमारी यादव
• संगीता मण्डल धानुक
• कौशर शाह
• रश्मी ठाकुर
• सरवत आरा खातुन हलवाई
• रमिला देवी दास
• सावित्रीदेवी चौधरी
• भोटनी देवी खवास
• लक्ष्मीदेवी भण्डारी
• शान्तीदेवी चौधरी

दलित
• मानबहादुर विश्वकर्मा
• मिनबहादुर विश्वकर्मा
• जीवन परियार
• खड्गबहादुर बस्याल
• मैकलाल बाल्मिकी
• नरभान कामी

दलित महिला
• सुजाता परियार
• कल्पना सोप
• आशा विक
• विष्णुमाया परियार

पिछडिएको क्षेत्र
• बद्रीप्रसाद पान्डे

पिछडिएको क्षेत्र महिला
• रिता शाही
• चन्द्रादेवी जोशी

एनेकपा माओवादी

खस आर्य तथा अन्य
वेद माया भण्डारी(शाक्य)
सुरेन्द्र कुमार कार्की
भेष कुमारी राउत(भट्टराई)
रविन्द्र प्रताप शाह
कृष्ण धिताल
आशा कोइराला
भक्ती प्रसाद पाण्डे
तेज कुमारी पौडेल
रेखा शर्मा
ललिता कुमारी रेग्मी
हरिलाल ज्ञवाली
गोपाल गिरी
धनिराम पौडेल
डोर प्रसाद उपाध्याय
राम नारायण विडारी

मधेशी
मोहम्‍मद जाकिर हुसैन
मोहन टुडु (उत्पीडित पनि)
अमन लाल मोदी (उत्पीडित पनि)
अजय शंकर नायक
लालेन्‍द्र कुमार मण्‍डल
राम सिंह यादब
शम्भु पासवान हजारी (दलित पनि)
सुरेन्द्र प्रसाद जयसवाल

मधेसी महिला
दिलमाया धामी
फुलझरी देवी
दुर्गा खुना
प्रतिक्षा तिवारी मुखिया
निशा कुमारी साह
उषा किरण अ‌न्‍सारी
सोनिया यादव
अन्जना चौधरी

दलित महिला
अनिता कुमारी परियार
दुलारी हरिजन
धन माया बिश्वकर्मा(खनाल)
सीता नेपाली

दलित पुरुष
दलजित वि.के.श्रीपाली
कर्ण बहादुर वि.क. (पिछडिएको क्षेत्र पनि)

उत्पिडित जाति । आदिवासी जनजाति
ओङदी शेर्पा
श्री प्रसाद जवेगु
सुर्य प्रकाश वाला राई
सन्त कुमार दरै
जुठ बहादुर टुहुरे खड्गी
योगेन्‍द्र तामाङ घिसिङ
लाल बहादुर गुरुङ
पुनाराम थापा

उत्पिडित जाति । आदिवासी जनजाति महिला
राधिका तामाङ
कमला दोङ
सिर्जना तरामु खत्री
केशरी घर्ति मगर
धन पहरी
तुलसा राना
रुपा महर्जन[श्रेष्‍ठ]

नेकपा एमाले

खस आर्य

१. भरतमोहन अधिकारी
२. अमृतकुमार बोहोरा
३. युवराज ज्ञवाली
४. काशिनाथ अधिकारी
५. केशब बडाल
६. पशुपति चौलागाई
७. भानुभक्त ढकाल
८. डा. भीष्मनाथ अधिकारी
९. केदारप्रसाद सन्जेल
१०. मीनप्रसाद गौतम
११. निर्मलप्रकाश सुबेदी
१२. धनबहादुर रायमाझी
१३. तुलाराज बिष्ट
१४. बलबहादुर महत

महिला
१. बिद्यादेबी भण्डारी
२. अष्टलक्ष्मी शाक्य
३. शुसिला नेपाल
४. श्रीमाया थकाली
५. गौरी ओली
६. गौरा प्रसाई
७. जयन्ती राई
८. महिन लिम्बु
९. कल्पना चापागाई
१०. टुका हमाल
११. कमला सुबेदी
१२. कमलादेबी महत्तो
१३. गरिमा शाह
१४. ममता गिरी
१५. मिनादेबी यादब
१६. राज्यलक्ष्मी गोल्छा
१७. तारा राई
१८. बसुन्धरा रोकाय
१९. रिता रावल
२०. लिला राना
२१. दिलशोभा पुन
२२. ज्ञानुदेवी गैरे
२३. शारदा स्वर्णकार
२४. टेकु नेपाली
२५. अम्बिका खवास
२६. शकुन्तला राजभण्डारी
२७. रन्जु झा ठाकुर
२८. रन्जना सरकार
२९. शिवकुमारी गोतामे सार्की
३०. प्रभा बज्राचार्य
३१. नरदेवी पुन
३२. मधु गूरुङ
३३. तेम्बा लामा
३४. दुलारी देवी
३५. रन्जना माझी
३६. शान्ता मानवी
३७. रबनी चौधरी
३८. सिन्धु जलेसा बुढाथोकी
३९. सनिया प्रविण अन्सारी
४०. आशा यादव
४१. जीवन घिमिरे

जनजाति
१. डा. गणेशमान गूरुङ
२. ईच्छाराज तामाङ
३. महेन्द्र शेरचन
४. हर्कबोल राई
५. तुलबहादुर गूरुङ
६. नरबहादुर थापा
७. छैवाङतेन्जेन लामा
८. गोकुल घर्ती
९. विनोद श्रेष्ठ
१०. ज्ञानबहादुर भुजेल
११. गंगालाल तुलाधर
१२. सिद्धिलाल सिंह
१३. कृपाराम राना

दलित
१. जीतबहादुर (गौतम) दर्जी
२. भागवत नेपाली
३. चुडामणी जंगली

मधेशी
१. हरिराज राजवंशि
२. अफिलाल उखेडा
३. राअवतार पासवान
४. धर्मनाथ साह
५. वंशिधर मिश्र
६. रामचन्द्र साह तेली
७. नागेन्द्र चौधरी
८. आदित्यनारायण कसौधन
९. अनारकली मिया
१०. जुनैद अन्सारी
११. सत्यनारायण मण्डल
१२. विश्राम चौधरी
१३. शीतल झा

मधेशी जनअधिकार फोरम, नेपाल(लोकतान्त्रिक)

आशा चर्तुवेदी,
डा. बाबुराम पोखरेल,
गीता राणा,
डा.सुबोध पोखरेल,
दिनबन्धु अग्रवाल,
रमनी राम,
पवनकुमार सारडा,
सुमित्रा थरुनी,
योगेन्द्र चौधरी,
कल्पना चौधरी

तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टी

डा. विजय सिंह अकवाल,
अहमद साह,
केदारानन्दन चौधरी,
रमेश पट्टेल कुर्मी,
इन्दिरा झा,
मिरा चौधरी,
राजकुमार गडेरी

सद्‍भावना पार्टी

सहीलदेवी महतो,
लक्ष्मणलाल कर्ण,
विमल केडिया,
नरसिंह चौधरी,
माधुरी रानी शाह

राष्ट्रिय मधेस समाजवादी पार्टी

निर्जला राउत,
धर्मेन्द्र साह,
दिनेश साह