हजारौँको हुलमा साँढे र गाई पसेपछि…

हिजो इन्द्रजात्राको अन्तिम दिन कुमारीको रथ तान्न सकिसकेको थियो। राष्ट्रपतिको सवारी सकिसकेको थियो। यःसिं (लिङ्गो) ढालेर इन्द्रजात्राको विधिवत् समापन पनि भइसकेको थियो। बाँकी थियो त त्यो यःसिंलाई तानेर नदी छेउमा सेलाउनु। रातको सवा १० बजिसकेको थियो र हनुमानढोका-वसन्तपुर क्षेत्रमा हजारौँको भिड बाँकी नै थियो। अकस्मात् भागाभाग मच्चिन्छ। कसले हो साँढे र गाई छाडिदिएछ र हुलमा पसेपछि भागदौड मच्चिएको थियो। धन्न, साँढे अनियन्तित्र भएन र भागदौड मच्चिए पनि मानिसहरुलाई केही भएन।

सेनाका जवान र स्थानीय बासिन्दाहरुले डोरीले बाँधेर लिङ्गो तानेर हनुमानढोकाबाट वसन्तपुर हुँदै लाँदै गर्दा हजारौँको भिड थियो। अगाडि अगाडि प्रहरी पनि। यत्तिकैमा अगाडि भागदौड मच्चिन्छ र एउटा कालो साँढे आइपुग्छ प्रहरीको अगाडि। लट्ठी लिएका प्रहरीको घेरा तोड्न साँढेले के सक्थ्यो! प्रहरी घेरा पछाडि लिङ्गो तान्नेहरुको ठूलो भिड थियो। प्रहरीले अवरोध गरेपछि साँढे फेरि कुमारी घरतिरै फर्केर भाग्छ, त्यताका अरु मान्छेहरुको भागाभाग मच्चिन्छ।

स्पेनको पाम्पोलानामा हुने बुल रन जात्राको बारेमा थाहा पाएर यहाँ नि यस्तै भागदौड मच्चाउन कसैले जानाजान यस्तो उपद्रो गरेको हो कि कतैबाट फुत्केर यत्तिकै ती गाईवस्तु हुलमा पसेका हुन्, थाहा हुन सकेन। तर एकछिनका लागि हिजो त्यो क्षेत्र आतङ्कित भयो।

पराले ‘युद्ध’

हिजो देखिएको अर्को रमाइलो दृश्य थियो पराले ‘युद्ध’। यः सिं पौने १० बजेको साइतमा ढाल्ने कार्यक्रम थियो। ढाल्नका लागि जमिनमा प्रशस्त पराल ओछ्याउने गरिन्छ। जब बिस्तारै यःसिं ढलेर जमिनमा बज्रन्छ, तब भेला भएका हजारौँले ताली पिटेर स्वागत गर्छन्। लगत्तै सुरु हुन्छ त्यहाँ भेला भएकाहरुको पराले ‘युद्ध’। एकले अर्कालाई परालले हिर्काउँदै रमाइलो गर्छन्।

त्यहाँ सेतो लुगा लगाएको बायाँ छेउमा एक जना मानिस उभिरहेको देख्नुभयो होला। केही भइहाले तत्काल प्राथमिक उपचारका लागि रथयात्रामा रथ अगाडि पछाडि रेडक्रसको झण्डा बोकेका यस्ता मानिसहरु पनि हुने गर्छन्।

यःसिं ढाल्नुअघि (बायाँ) र ढल्दै गरेको (दायाँ)।

राति अबेरसम्म झिलिमिली र भिड हनुमानढोका दरबारअगाडि।

रथयात्राका क्रममा एकछिन रथ अडिँदा मोबाइलबाट गणेशको प्रतिकका रुपमा पुजिने बालकको फोटो रथमा चढेर खिच्दै।

कुमारीको रथ र मानव सागर।

कुमारीको रथ यसपालि पहिलो पटक महिलाले तानेका थिए। कुमारीको रथ दुई पटक तान्ने चलन धेरै पुरानो भए पनि ‘नानिचा या:’ भनिने इन्द्रजात्राको अन्तिम दिन तानिने रथयात्राको चलन राणाकालमा मात्रै सुरु भएको हो। जुद्ध शमशेरले आफ्नी ल्याइते बस्ने घरनजिकै पनि रथयात्रा गर्न आदेश दिएपछि दुई पटक मात्र गरिने रथ यात्रा तीन पटक गर्न थालेको भनिन्छ।

र, अन्त्यमा जीवित देवी कुमारीका दुई फोटो।