खरेलले ‘मानसिक दास’ हुनुपरेको भने, उनी मातहतका प्रहरी त ‘शारीरिक दास’ नै थिए

फोटोमा देखिएका व्यक्ति पूर्व प्रहरी प्रमुख अच्युतकृष्ण खरेल हुन्। उनको टाउकोमा तेर्सिएको बन्दूक ‘कागजी’ हो। साथी केपी ढुंगानाको किताब ‘ओपन सेक्रेट’को विमोचन पुलिस क्लबको हलमा आज गरिएको थियो। त्यसैमा प्रमुख अतिथि थिए पूर्व आइजीपी खरेल।

पछाडि राखिएको किताबको फ्लेक्समा देखिएको बन्दूकको चित्रले अतिथिलाई नै ताकेको भ्रम फोटोमा देखिए पनि वास्तवमा सत्य यही त हो! तपाईँ-हामी सबैको टाउकोमा यसरी नै त बन्दूक तेर्सिएको छ। हाम्रो देशको सुरक्षाका कारणले हामी बाँच्न पाएका छैनौँ, ती अपराधीहरुले हामीलाई मार्न नचाहेर हामी बचेका हौँ। दिनदहाडै जमिम शाहको बीच सडकमा हत्या भयो, फैजान अहमदलाई दिउँसै गोली हानी हत्या गरियो। केन्द्रीय कारागारमा युनुस अन्सारीमाथि गोली हानी मार्ने प्रयास भयो।

शायद् यस्तै बन्दूक तेर्सिएको हुनाले केही कुरा यत्तिकै बदलियो। केपीले यो किताब प्रधानमन्त्रीको हातबाट विमोचन गर्न चाहेका थिए। प्रधानमन्त्रीले हुन्छ पनि भनेका थिए। तर पछि आउन अस्वीकार गरे। किताबको एउटा पेजमा ‘औँला भारततिरै’ भन्दै भारतको नक्सासहितको ठूल्ठूलो हेडलाइनै छापिएको रहेछ। मिर्जा दिलसाद बेगदेखि लिएर पछिल्लो पटक फैजान अहमदको हत्यासम्मका घटनाहरुको तार भारतमा गएर जोडिएको यसमा खुलाइएको छ। भारतका खुफिया अधिकारीहरुसमेत हत्यामा परिचालित भएको तथ्य यसमा खोलिएको छ। यहीँकै प्रहरी र कर्मचारीहरुको मिलेमतोको सेक्रेट पनि ओपन गरिएको छ।

त्यसैले प्रकाशकदेखि लेखक केपीसम्म यो किताब सार्वजनिक हुनुअघिसम्म एक किसिमको डरमा थिए। उही फोटोमा जस्तै अज्ञात मान्छेले तेर्साउन सक्ने बन्दूकको डरमा। सस्तो र स्तरीय प्रिन्टिङका लागि भारतमा छापेर उतैबाट ल्याउनु पर्ने थियो किताब। त्यताको प्रशासनले थाहा पाएर भारतमै सिज गरिदेला भन्ने डरले पुस्तक नेपाल नभित्रिउन्जेल फेसबुकमा विज्ञापन गर्न समेत डराउनु परेको थियो केपीलाई।

वचन दिएर पनि प्रधानमन्त्री विमोचनमा नआउने भएपछि एक पटक फेरि झस्किए केपी। त्यतिविधि के लेखेको छु जस्तो लाग्यो उनलाई। आज विमोचनको दिन पनि त्यस्तै भयो। पूर्व आइजीपी खरेलले उपस्थित त हुने, किताबमाथि कमेन्ट पनि गर्ने, तर विमोचन भने नगर्ने अडान लिए। कार्यक्रम सञ्चालकले खरेलसहित वरिष्ठ पत्रकार तथा लेखक किशोर नेपाल र पत्रकार महासंघका सभापति शिव गाउँलेको नाम विमोचन गर्न माइकबाट फुकिसकेका थिए। हतार हतार केपीले माइक खोसे, र विमोचन गर्नेको नामको सूचीबाट खरेललाई हटाइदिन सञ्चालकलाई अनुरोध गरे। सञ्चालकले त्यसपछि सच्याएर फेरि माइकमा फुके- विमोचन नेपाल, गाउँले र लेखकले संयुक्त रुपमा गर्नेछन्।

खरेलको गफै बढी !

पुस्तकबारे कमेन्ट गर्न बोलाइएका खरेलले पुस्तकमाथि हैन, प्रहरीको डिफेन्समा शब्द खर्चिए, प्रहरीमा राजनीतिकरण गरिएको र त्यसको शिकार आफै भएको भन्दै खनिए। स्वर सुक्ने गरी उनको आक्रोशपूर्ण अभिव्यक्तिको गफ सुन्न झ्याउ लागेर केही सहभागी बाहिरिन पुगेका थिए। उनले एक जना इन्सपेक्टर पनि सरुवा गर्न नसक्ने स्थितिमा आइजीपी पुगिसकेको दुखेसो पोखे। हामी मानसिक दास बनेर काम गर्न बाध्य छौँ, उनले भने। स्रोतसाधनका हिसाबले नेपालको प्रहरी विश्वकै सबैभन्दा कमजोर भएको उनले बताए।

त्यसरी सबै कुरामा ‌‌औँला तेर्स्याउनुअघि उनले आफैतिर पनि एक पटक हेरे हुन्थ्यो। हो, अख्तियारले उनीविरुद्ध लगाएको झण्डै २ करोड बराबरको भ्रष्टाचारको अभियोग पुष्टि हुन सकेन। गोविन्दराज जोशीको जस्तै हदम्यादको कारण खारेज भएको यो मुद्दा सर्वोच्चले ब्युँताएर विशेष अदालतमा फर्काइदिएको थियो। तर गत अप्रिलमा विशेषले फेरि यो मुद्दाको फैसला गर्दै अख्तियारलाई हराइदिएको थियो। अख्तियार यो फैसलाको विरोधमा सर्वोच्च गएको खबर मैले भेट्टाइनँ। त्यसैले कानुनी रुपमा उनलाई भ्रष्टाचारको अभियोग लागेको भन्न मिल्दैन।

तर यो मुद्दाको क्रममा उनी आफैले पेश गरेका कतिपय कुराहरुले उनीप्रति नैतिक प्रश्न उठाउन सक्ने स्थिति छ। उनले आफूहरु मानसिक दासको रुपमा काम गरिरहनु परेको बताए। तर उनकै नेतृत्वमा रहेका बेला तल्ला तहका प्रहरी कर्मचारीहरुले त मानसिक मात्र हैन, शारीरिक रुपमा पनि दासको रुपमा काम गरिरहनुपरेको थियो। यो उनैले अदालतमा प्रस्तुत गरेको प्रमाणले देखाउँछ।

खरेलले आफ्नो घर बनाउँदा कामदार, ज्यामी, मजदूर प्रहरीबाट लगेकाले आफ्नो रकम खर्च गर्न नपरेको भनेर अदालतमा भनेका छन्। प्रहरी कामदार पठाउने गरेको छ भनी प्रहरी प्रधान कार्यालयबाट सिफारिश समेत ल्याएका छन्। घरको लागतमा कामदार र ज्यामी खर्च २०।२५ प्रतिशत लाग्ने भएकाले सो रकम छुट हुनु पर्दछ भनी खरेलले माग गरेका थिए तर प्रहरीलाई निजी काममा लगाउने कार्य कानून अनुरुप नभएको भन्दै विशेष अदालतले त्यसलाई मान्यता दिएको छैन। मान्यता नदिए पनि आखिर उनले निजी काममा त लगाएका रहेछन् नि। प्रहरीलाई हाकिमहरुले कति शोषण गर्दा रहेछन् भन्ने प्रमाण हो यो। विस्तृत पढ्नुस् यहाँ

केपीले चाहिँ अन्तरदेशीय अपराधका विषयमा लेख्दा केही लिमिटेसन हुने बताए। कतिपय कुरा आफूले थाहा पाएर पनि तत्काल लेख्‍न सक्ने स्थिति नरहेको उनले खुलाए। दिनदहाडै हत्या हुँदा काठमाडौँका सबै नाका ‘सिज’ गरेको भनेर प्रहरीले हामीलाई बताउँछ, तर कसरी अपराधी काठमाडौँभित्रै मोज गरेर बसेको हुन्छ र सुटुक्क नाकाबाट बाहिरिन्छ ? उनले प्रश्न गरे।

केपीले किताब लेख्दा मेहनत पनि गरेका छन्। स्रोतहरुसँग कुरा गर्दा उनी नोट टिप्न सक्दैन थिए। अनि सुटुक्क ट्वाइलेट जान्छु भनी निसकन्थे र न्यापकिन पेपरमा कुराहरु बिर्सेला भनेर टिपिहाल्थे। सँगै उनले जोखिम पनि मोलेका छन्। किताबका लागि सामाग्री जुटाउँदै गर्दा नै उनले सुरक्षा अधिकारीहरुबाट खतरा हुनसक्ने चेतावनी पाइसकेका थिए। विमोचन समारोहमा नै पनि उनले किताब लेख्न बस्दा आफ्नी आमा, बुबा र जीवन साथी अनि २ वर्षकी छोरीको अनुहार झल्झली सम्झेको बताएका थिए।

जोखिम मोलेरै पनि उनले उच्च तहका नेता र प्रशासकहरुका लागि ओपन तर हामी जस्ता सर्वसाधारणका लागि सेक्रेट भएका तथ्यहरु छताछुल्ल पारिदिएका छन्। ‘मैले मेरो काम आफूले जानेसम्म इमान्दारीका साथ गरिसकेको छु। अब मेरो हातमा केही छैन। म आफ्नो पुस्तकलाई कोसेढुंगा, ऐतिहासिक जस्ता गह्रुँगा शब्दाडम्बरले थिचाउन चाहन्न; जानी-नजानी पहिलो प्रयास गरेको हुँ, इमान्दारीका साथ प्रतिक्रिया दिइदिनुहोला, म व्यग्रताका साथ त्यसको प्रतीक्षामा छु’, केपीले भने।

फिक्सन शैलीमा लेखिएको यो नन फिक्सन किताबको प्रतिक्रिया कस्तो आउने हो, हेर्न बाँकी छ। अलिकति डर भने लागेको छ साथीको सुरक्षाप्रति, त्यो डर गलत साबित भइदियोस्!