आइपिओ जारी गरी नेपालको एक मात्र पब्लिक मिडिया कम्पनी बन्न सफल नेपाल रिपब्लिक मिडियाले हिजो मंसिर १३ १० गते काठमाडौँमा साधारण सभा गर्यो। यसबारेमा सोही कम्पनीले छाप्ने पत्रिका नागरिक दैनिकमा आज मंगलबार पहिलो पेजमा मुख्य समाचार थियो भने आर्थिक पेजमा पूरै पेज नै यसैका लागि खर्चेको छ। तर त्यसले भ्रम पनि छरेको छ। कसरी ? त्यही बुझाउनका लागि यो ब्लग लेखिएको हो।
नागरिकको आर्थिक पेजमा ब्यानर हेडलाइन छ- रिपब्लिक मिडियाको खुद नाफा शतप्रतिशत वृद्धि। अनलाइनमा यो समाचार पढ्न क्लिक गर्नुस्।
पढ्नेलाई लाग्न सक्छ- हैट। सारा मिडिया घाटामा गएको भनिरहेको बेला यसले त चमत्कारै गरेछ। शतप्रतिशत खुद नाफा वृद्धि गरेछ। अब त सेयर किन्नेलाई लाभांश (डिभिडेन्ड) पनि बाँड्छ कि के हो ?
त्यसैलाई समर्थन गर्ने गरी समाचारमा कम्पनीका अध्यक्ष विनोदराज ज्ञवालीको मन्तव्य राखिएको छ जसको शीर्षक छ- मुनाफा आउँछ, ढुक्क हुनुहोस्। त्यसमा उनको भनाई उद्धृत गरिएको छ- हामीले प्रतिवद्धता गरे अनुसार डिभिडेन्ड आउँछ। ढुक्क हुनुहोस्।
एउटै होइन डिभिडेन्ड र मुनाफा
समाचारको लेखाइ हेर्दा लेख्ने मान्छे डिभिडेन्ड र मुनाफा एउटै हो कि भनेर झुक्किए जस्तो लाग्यो। त्यसो होइन।
मुनाफा (Profit) र डिभिडेन्ड (Dividend) एउटै होइनन्। यी दुई बीच मुख्य भिन्नता तल व्याख्या गरिएको छ:
१. मुनाफा भनेको के हो?
- मुनाफा (Profit) भनेको कम्पनीले कूल आयबाट सम्पूर्ण खर्चहरू (सिधा लागत, सञ्चालन खर्च, कर, इत्यादि) कटौती गरेपछि बचत भएको रकम हो।
- यो कम्पनीको सञ्चालन सफलताको सूचक हो।
- प्रकारहरू:
- सकल मुनाफा (Gross Profit): कूल आयबाट सिधा लागत कटौती गरेपछि बाँकी।
- सञ्चालन मुनाफा (Operating Profit): सकल मुनाफाबाट सञ्चालन खर्च कटौती गरेपछि बाँकी।
- खुद मुनाफा (Net Profit): सबै खर्च (सञ्चालन र गैर-सञ्चालन) तथा कर कटौती गरेपछि बाँकी।
२. डिभिडेन्ड भनेको के हो?
- डिभिडेन्ड (Dividend) भनेको कम्पनीले मुनाफाबाट शेयरधनीहरूलाई बाँडफाँड गरेको रकम हो।
- यो मुनाफाको त्यो भाग हो, जुन कम्पनीले आफ्नो पुनःलगानी (Reinvestment) वा कोष (Reserves) मा नराखी, शेयरधनीहरूलाई दिने निर्णय गर्छ।
- प्रकारहरू:
- नगद डिभिडेन्ड (Cash Dividend): नगदको रूपमा वितरण गरिन्छ।
- बोनस सेयर (Bonus Shares): सेयरको रूपमा बाँडिन्छ।
अर्थात्
- मुनाफा भनेको कम्पनीले कमाएको रकम हो, जसलाई कम्पनीले आफ्नो विकास, ऋण तिर्न, र लगानीमा प्रयोग गर्न सक्छ।
- डिभिडेन्ड भनेको मुनाफाको त्यो भाग हो, जुन शेयरधनीहरूलाई बाँडिन्छ।
- डिभिडेन्ड दिन मुनाफा अनिवार्य छ, तर मुनाफा हुँदा पनि कम्पनीले डिभिडेन्ड दिनु अनिवार्य हुँदैन। कम्पनीले भविष्यका लागि नगद सञ्चय गर्न मुनाफा भण्डारमा राख्न सक्छ।
वार्षिक प्रतिवेदन सार्वजनिक छैन
यो समाचारमा लेखिए जस्तो खुद नाफा (Net Profit) शतप्रतिशत वृद्धि भएको हो कि होइन भनेर जाँच्नका लागि वार्षिक प्रतिवेदन हेर्नुपर्छ, जुन सार्वजनिक गरिएको छैन।
समाचारमा शतप्रतिशत वृद्धिलाई जोड दिइएको छ, अङ्कलाई हैन। अर्थात् मानौँ कम्पनीले गत वर्ष १ रुपैयाँ नाफा गरेको भए, यो वर्ष २ रुपैयाँ नाफा गर्दा पनि शतप्रतिशत वृद्धि नै हुने हो।
वार्षिक साधारण सभाबारे जानकारी दिन सार्वजनिक सूचनामा वार्षिक प्रतिवेदन कम्पनीको वेबसाइटमा हुन्छ भनेर लेखिए पनि यो ब्लग तयार पारुन्जेल अपलोड गरेको देखिएको छैन।
अरुको पारदर्शीता, जवाफदेही खोज्ने मिडियाले आफै यसरी पब्लिक भइसकेको कम्पनीको वार्षिक प्रतिवेदन सार्वजनिक नगरी राख्न सुहाएन नि, सुहायो र ?
वार्षिक प्रतिवेदनको त के कुरा, कम्पनीको वेबसाइटमा रहेको पछिल्लो विवरण भनेकै आर्थिक वर्ष २०८०-२०८१ को चौथो त्रैमासिक अवधिको प्रतिवेदन मात्र हो।
तर हामीले २०८१ असोज मसान्तमा समाप्त भएको आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को प्रथम त्रैमासिक प्रतिवेदन फेला पार्यौँ। जुन यहाँ क्लिक गरी हेर्न सकिन्छ।
कम्पनीको वेबसाइटमा त बिरालाले के जाति लुकाए जस्तो यो समेत लुकाइएको छ यो ब्लग तयार पार्दासम्म। हेर्नुस् अर्काइभ लिङ्क।
यो प्रतिवेदनमा हेर्दा
शुद्ध नाफा (Net Profit):
- कर कटौती पछि शुद्ध नाफा: रू. ९ लाख ४० हजार ६०५ देखिन्छ
अघिल्लो अवधिको तुलनाः
- अघिल्लो त्रैमासको नाफा: रू. २० लाख ७२ हजार ९०२
- पछिल्लो वर्षको सोही त्रैमासमा घाटा: रू. १ करोड २२ लाख ७० हजार ६५
निष्कर्ष
- यस त्रैमासमा कम्पनीले रू. ९.४ लाख नाफा कमाएको छ, जुन अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको घाटाको तुलनामा सुधार हो। तर, अघिल्लो त्रैमासको तुलनामा नाफा घटेको छ।
यसले कम्पनीलाई डिभिडेन्ड दिने स्थितिमा पुर्याउँछ त ?
अब यो प्रश्न एआईलाई जिम्मा दिउँ। च्याटजिपिटीलाई यो त्रैमासिक प्रतिवेदन दिएर यो प्रश्न सोध्दा उसले यस्तो जवाफ दियो-
कम्पनीको डिभिडेन्ड दिने क्षमता निर्धारण गर्दा निम्न पक्षहरूको मूल्याङ्कन गर्नुपर्छ:
१. नाफा स्थिति:
- यस त्रैमासमा कम्पनीले रू. ९.४ लाख शुद्ध नाफा कमाएको छ। तर, यो रकम डिभिडेन्ड वितरणका लागि पर्याप्त देखिँदैन।
- अघिल्लो अवधिहरूमा घाटा (रू. १२.२७ करोड घाटा २०८० को पहिलो त्रैमासमा) रहेको थियो। यस्तो अवस्थामा, कम्पनीले घाटा पूरा गर्न प्राथमिकता दिनुपर्छ।
२. रिटेन्ड अर्निङ्स (Retained Earnings):
- कम्पनीको रिटेन्ड अर्निङ्स नकारात्मक छ (रू. ५०.६६ करोड घाटा)। जबसम्म यो घाटा पूरा हुँदैन, डिभिडेन्ड वितरण सम्भव हुँदैन।
३. नगद प्रवाह (Cash Flow):
- कम्पनीको नगद र नगद बराबर सम्पत्ति मात्र रू. १४.५३ लाख रहेको छ। डिभिडेन्ड वितरण गर्न पर्याप्त नगद रकम पनि छैन।
४. वित्तीय दायित्वहरू:
- कम्पनीसँग छोटो अवधिको ऋण (Short-Term Borrowings) रू. २१६.८८ करोड छ। यस्तो अवस्थामा, कम्पनीले नगद प्रवाहलाई ऋण तिर्न प्राथमिकता दिनुपर्ने देखिन्छ।
त्यसपछि मैले सोधेँ- यो कम्पनी टाट पल्टिने सम्भावना कति छ ? यसको जवाफ जस्ताको तस्तै
कम्पनीको टाट पल्टिने सम्भावना (Bankruptcy Risk) मूल्याङ्कन गर्दा वित्तीय सूचकहरू हेर्नुपर्ने हुन्छ। तपाईंको उपलब्ध विवरणका आधारमा यसलाई यसरी विश्लेषण गर्न सकिन्छ:
१. रिटेन्ड अर्निङ्स (Retained Earnings):
- कम्पनीको रिटेन्ड अर्निङ्स (Accumulated Loss) रू. ५०.६६ करोड घाटा छ।
- निरन्तर घाटा रहने हो भने, कम्पनीले सञ्चालनका लागि आवश्यक पूँजी समाप्त गर्न सक्छ।
२. ऋणको स्थिति (Debt Status):
- कम्पनीको छोटो अवधिको ऋण (Short-Term Borrowings): रू. २१६.८८ करोड छ।
- वित्तीय दायित्वहरू (Total Liabilities): रू. ४४६.२८ करोड।
- यो ठूलो ऋण दायित्व उच्च जोखिमको संकेत हो, विशेषगरी यदि नगद प्रवाह कम छ भने।
३. नगद प्रवाह (Cash Flow):
- कम्पनीसँग नगद र नगद बराबरका सम्पत्ति (Cash and Cash Equivalents): रू. १४.५३ लाख मात्र छ।
- यो नगद प्रवाह अत्यन्त न्यून छ, जसले अल्पकालीन दायित्व पूरा गर्न कठिनाइ निम्त्याउन सक्छ।
४. आयको गिरावट (Revenue Decline):
- यस त्रैमासमा आय रू. ४२.४५ करोड मात्र छ, जबकि अघिल्लो त्रैमासमा यो रू. १८०.४६ करोड थियो।
- यस्तो गिरावट निरन्तर रहने हो भने, कम्पनीको स्थायित्व संकटमा पर्न सक्छ।
५. व्यवस्थापनको प्रयास (Management Efforts):
- रिपोर्टले संकेत गर्छ कि कम्पनीले आफ्नो खर्च व्यवस्थापन सुधार गर्न प्रयास गरेको छ (जस्तै, संचालन नाफा सकारात्मक छ)।
- तर, वित्तीय दायित्व उच्च भएका कारण सुधारका लागि अझै कडा उपाय आवश्यक छ।
निष्कर्ष:
- टाट पल्टिने सम्भावना मध्यमदेखि उच्च छ, विशेषगरी:
- यदि कम्पनीले आय बढाउने ठोस योजना ल्याउन सकेन भने।
- दायित्व व्यवस्थापन र नगद प्रवाह सुधारमा ध्यान दिएन भने।
- कम्पनीलाई रणनीतिक पुनर्संरचना (Restructuring) आवश्यक छ, जसमा खर्च कटौती, नयाँ लगानी आकर्षण, र ऋण पुनर्संरचना (Debt Restructuring) प्राथमिकता दिनुपर्छ।
च्याटजिपिटी जस्ता एआईको भर हुँदैन। उसले डिस्क्लेमर मै लेखेको हुन्छ- ChatGPT can make mistakes. Check important info. त्यसैले मैले नेपालका एक जना टप सीए सापलाई यसको भेरिफिकेसन गर्न अनुरोध गरेँ।
उहाँको टिप्पणी यस्तो छ-
राम्रो होस् आशा गरौँ, तर भर चाहिँ नपरौँ है 😉 !
भनेपछि डिभिडेन्ड दिने गफलाई न एआईले पत्यायो, न सीए सापले।