इन्टरभ्युमा सिधै ढाँटिदिने प्रधानमन्त्रीज्यु? दिनमा २३ हजार पिसिआर टेस्ट कहिले भएको छ- खै देखाउनुस् त

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीसँग ऋषि धमलाले लिएको २०२० अगस्त २९ शनिबार प्रसारण भएको अन्तर्वार्ता अहिले युट्युब ट्रेन्डिङमा आइसक्यो। १ घण्टा ४६ मिनेट लामो अन्तर्वार्ता रहेछ। धैर्य राख्दै कुनै ठाउँमा स्किप गर्दै, कुनै ठाउँमा दोहोर्‍याइ तेहर्‍याइ हेरियो।

प्रधानमन्त्रीले कति सही कुरा गरेका छन्, कतिमा भने हाकाहाकी ढाँटेका छन्। सबभन्दा स्पष्ट देखिने गरी ढाँटेको विषय चाहिँ पिसिआर टेस्ट बारे थियो। उनले कोरोना संक्रमित भएको नभएको पत्ता लगाउन दैनिक २३/२४ हजार पिसिआर टेस्ट गरिएको दावी गरे। अन्तर्वार्तामा उनले दुई ठाउँमा यस्तो दावी गरेका छन्। सुरुमा उनले भनेका छन्, ‘तयारी केही पनि नभएको ठाउँमा अहिले हामी २३/२४ हजार पिसिआर टेस्ट प्रतिदिन गर्छौँ। त्यो सानो कुरा होइन।’ त्यसैगरी उनले पछि दिनमा २३ हजार पिसिआर टेस्ट गरेको दावी दोहोर्‍याएका छन्।

प्रधानमन्त्रीले भने अनुसार नेपालमा कोभिड १९ परीक्षणको केही तयारी नभएको साँचो हो।

नेपालको पहिलो कोभिड-१९ संक्रमणको पुष्टि गर्न ३२ वर्षीय पुरुषको थ्रोट स्वाब हङकङस्थित डब्लुएचओको ल्याबमा पठाउनु परेको थियो। अहिले सरकारी ३४ र निजी १२ गरी कूल ४६ वटा प्रयोगशालामा पिसिआर परीक्षण गर्न सकिन्छ।

दैनिक कति पिसिआर परीक्षण गरियो भन्ने बारेमा स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले दैनिक सिचुएसन रिपोर्ट सार्वजनिक गर्ने गरेको छ। जनवरी २८ देखि मन्त्रालयले नियमित सिचुएसन रिपोर्ट तयार पार्ने गरेको छ। यस्तो रिपोर्ट भाइबर ४ लाख ६० हजार भन्दा बढी जोडिएको मन्त्रालयको भाइबर ग्रुपमा पनि दैनिक अपडेट हुने गरेको छ।

मैले त्यसमा उपलब्ध अगस्त महिनाको पिसिआर रिपोर्टको तथ्याङ्क सबै हेर्दा यस्तो रहेछ-

यसमा देखिएको तथ्याङ्क अनुसार दैनिक २३ हजार त के, एक दिनमात्र पनि २० हजार परीक्षण अहिलेसम्म भएकै छैन। नेपालमा अहिलेसम्म सबैभन्दा बढी पिसिआर परीक्षण भएको २१ अगस्तका दिन हो। यो दिन १३ हजार ६७९ परीक्षण भएका थिए। १३ हजारभन्दा बढी परीक्षण मात्रै पनि जम्मा तीन दिन त भएको रहेछ।

पिसिआर परीक्षण संख्या पाँच अङ्कमा अर्थात् १० हजार नाघ्न थालेको ११ अगस्तदेखि मात्रै हो। तर यो बीचमा पनि १३ अगस्त र २३ अगस्त गरी दुई दिन भने १० हजारभन्दा कम परीक्षण भएका छन्। अगस्त भन्दा अघिको तथ्याङ्कतिर जाने हो भने त जम्मा चार अङ्कका मात्रै हुन्छन्। अर्थात् १० हजारभन्दा पनि कम।

त्यसैले प्रधानमन्त्रीले दैनिक २३/२४ हजार पिसिआर टेस्ट गरिएको छ भनेर सीधै ढाँटे। प्रधानमन्त्रीले आफैले त्यसरी ढाँटेका हुन् कि उनलाई हैन हजुर हामीले त दिनको २३/२४ हजार टेस्ट गरिरहेका छौँ नि भनेर कुन चाहिँ चाकडीबाजले गलत तथ्याङ्क लगेर दिएको हो? यो चाहिँ हामीहरुले होइन उहाँहरुले नै थाहा पाउने कुरा हो।

हाम्रै छिमेकी देशमा नभएको व्यवस्था?

प्रधानमन्त्रीले कोभिड १९ कै प्रसंगमा गरीब धनी केही नछुट्याई आइसोलेसनमा राखोस् कि क्वारेन्टिनमा राखोस् कि कोभिड सम्बन्धी सम्पूर्ण उपचार खर्च सरकारले व्यहोरेको र हाम्रै छिमेकका देशहरुमा यस प्रकारको व्यवस्था नभएको दावी गरे।

हो त ?

पक्कै हो। नेपालमा अलि अघिसम्म सबै खर्च सरकारले नै व्यहोर्ने गरेको हो। सरकारले तीन वटा लेभल छुट्याई कोभिड अस्पताल तोकेको थियो र निजी अस्पतालहरुले समेत संक्रमित भेटिए कोभिड अस्पतालमा नै पठाउनु पर्थ्यो। मे महिनामा ग्रान्डी अस्पतालमा कार्यरत एक कर्मचारीलाई कोरोना संक्रमण देखिएपछि उनलाई उपचारका लागि पाटन अस्पतालमा पठाउँदा निजी अस्पतालले आफ्नै कर्मचारीको उपचार पनि आफूले गर्न नसक्ने? किन पाटनमा पठाउनु परेको भनेर आलोचना गर्नेमा पत्रकारहरु समेत थिए। तर वास्तवमा सरकारी कार्यविधिकै कारण त्यस्तो भएको थियो। तर अब यो लेभल सरकारले खारेज गरिसकेको छ।

अब त प्राइभेट अस्पतालहरुले पनि आइसोलेसन प्याकेज भनेर शुल्क ठटाउन थालिसकेका छन्।

Norvic cares !! pic.twitter.com/zqA3WX48XU

— Basant Chaudhary (@basant_cg) August 26, 2020

हाम्रै छिमेक देशमा सरकारले नै सबै खर्च व्यहोर्ने व्यवस्था छैन भनी प्रधानमन्त्रीले भनेको कुरा गलत छ। भारतका केही राज्यहरुमा निःशुल्क पनि छ। उदाहरणका लागि केरलामा शुल्क लाग्दैन। अरु राज्यहरुमा भने कस्तो कोठामा बस्ने हो त्यो अनुसारको शुल्क तिर्नु पर्छ। केही राज्यहरुमा स्वास्थ्य स्थिति कस्तो छ त्यस अनुसार शुल्क लाग्छ। कुन राज्यमा कति लाग्छ भन्ने विषयमा फर्स्टपोस्टले तयार पारेको रिपोर्ट हेर्नुस्।

अर्को छिमेकी देश भनेको चीन हो। चीनमा पनि सबै उपचार खर्च राज्यले व्यहोर्ने गरेको चाइना डेलीको यो रिपोर्टले देखाउँछ।

उपचार खर्च सरकारले व्यहोर्ने गरी नीति बनाउनु सरकारको प्रशंसनीय कदम हो। नागरिकले सरकारलाई कर तिरेपछि सरकारले नागरिकका लागि केही गरेको छ भनी अनुभूत गर्न पाउनु पर्छ। (कोभिड बिरामी भई आइसियुमा उपचार गराई फर्किएका व्यक्तिले गरेको अनुभूति पढ्नुस्)

तर छिमेकी कुनै देशमा यस्तो व्यवस्था छैन भन्नु चाहिँ गलत भयो।

पूर्व तयारी गर्न नसकेको किन नस्वीकार्ने?

कोभिड १९ को महामारीको जोखिम थाहा पाइसके पनि पूर्व तयारी गर्न नसकेको भन्नेमा प्रधानमन्त्रीले कुनै देशले पूर्व तयारी गर्न नसकेको र यो आकस्मिक रुपमा आएको बताए।

पक्कै हो, यस्तो खालको रोग आइहाल्छ भनेर कसैले तयारी गरेको थिएन। तर जोखिम थाहा भएपछि पनि पूर्व तयारीमा सरकार चुकेकै हो। दोस्रो संक्रमित भेटिएलगत्तै देशव्यापी लकडाउन गरिएको थियो। त्यतिबेला पक्कै पनि संक्रमण फैलिन पाएको थिएन। तर यो तीन महिनाको लकडाउनमा सरकारले महामारी रोक्नका लागि आवश्यक योजना र रणनीति बनाएर तयारी गर्नुपर्थ्यो। सरकारले पहिला त विदेशबाट आउनै नदिने भनेर रोक्यो। पछि ह्वारह्वार्ती विदेशबाट आएकाहरुलाई भित्र्यायो। क्वारेन्टिन अव्यवस्थित भयो। त्यहाँबाट जाँच नगरीसमेत घर पठाइयो। विदेशबाट कोरोना बोकेर आएकाहरु समुदायमा पुगे। त्यहाँबाट अरुलाई सारे। धेरै जनसंख्या भएको काठमाडौँ उपत्यकालाई सुरक्षित कसरी राख्ने भन्ने रणनीति देखिएन। चोरीनाकाबाट भित्र छिरे। भित्रिनेहरुको कुनै परीक्षण गरिएन। फलस्वरुप काठमाडौँ उपत्यकामा धमाधम संक्रमण फैलँदैछ। अहिले सबैभन्दा बढी सक्रिय संक्रमित भएको ठाउँ नै काठमाडौँ भएको छ।

त्यसमा प्रधानमन्त्रीले जनतामा सचेतनाको कमी भनेर जनतालाई मात्र दोष दिएर हुँदैन। हो, जनता पक्कै सचेत नभएका हुन्। यो अवस्था आउनुमा हामी नागरिकहरुको पनि दोष छ। अझै पनि केही मानिसहरु कोरोना भनेको केही होइन भनेर बसेका छन्। प्रधानमन्त्री आफैले कोरोना भनेको केही होइन, तातोपानी खायो, हाछ्युँ साछँयु गरेर उडाइदिने भनेर गरेको भाषणले पनि जनता लापरवाह हुन उक्साएको चाहिँ स्वीकार्नु परेन? सरकारले चाहिँ केही जिम्मा लिनै नपर्ने? सरकारले पनि आफ्नो भागको दोष लिनुपर्छ।

चितवनको समाचार पढ्नुभो होला- आइसियु र भेन्टिलेटर खाली नभएकोले बिरामीलाई रातभर एम्बुलेन्समा अस्पताल डुलाइयो। कतै भर्ना नपाएपछि बिहान मृत्यु भयो। सरकारका लागि यो एक संख्या होला। तर यो पूर्वतयारी नभएका कारण भएको अमूल्य जीवनको क्षति हो कि होइन? फलानो ठाउँमा यति मात्र आइसियु र यति मात्र भेन्टिलेटर छन् भन्ने तथ्याङ्क महिनौँ अगाडिको हो। संक्रमण बढ्न सक्छ, यो स्थिति आउन सक्छ भनेर त्यो संख्यामा कति थप गर्ने काम भयो त?

कोरोना नियन्त्रणमा सफल नभएको पनि नस्वीकार्ने?

कोरोना नियन्त्रणमा सफल नभएको बारे सोधिएको प्रश्नमा प्रधानमन्त्रीले कहाँ चाहिँ सफल भयो, कहाँ चाहिँ क्षति भएन- भारत? अमेरिका? भनेर प्रश्न राखे। तर असफल भएका देशहरुको मात्र उदाहरण लिएर भयो त? सफल भएका देशहरुको पनि उदाहरण लिनु पर्‍यो नि। चीनमा कसरी सफल भयो? दक्षिण कोरिया र अस्ट्रेलियाले कसरी सफलता पाए? अहिले संक्रमितहरुको कूल संख्याको तथ्याङ्क हेर्दा ती देशभन्दा धेरै माथि नेपाल रहेको छ। सार्ककै श्रीलंकाको पनि हेरे भयो।

कोरोनाकै कारण मरेको होइन

प्रधानमन्त्रीले अन्तर्वार्तामा मरेकाहरुको संख्या सबै कोरोनाको कारणले होइन, अरु कारणले मरेको हो भन्ने दावी गरे। त्यसो भए कति संख्या चाहिँ कोरोनाकै कारण मरेको हो त। तथ्याङ्क दिनुपरो नि। कति कोरोनाको कारण मरेको हो, कति होइन भनेर तथ्याङ्क निकाले भयो त। कसले रोकेको छ? विश्व स्वास्थ्य संगठनले त प्रोटोकल सुझाव दिने मात्र हो। त्यसलाई पालना गर्ने नगर्ने स्वतन्त्रता सार्वभौम राष्ट्रको हुन्छ। आफ्नै प्रोटोकल बनाए भयो त कस्तो मृत्युलाई चाहिँ कोरोनाले मरेको मान्ने, कस्तोलाई नमान्ने भनेर। कन्सपिरेसी थ्यौरी बनाउनेहरुले मात्र यस्तो भन्ने गर्छन्। उनीहरुको त कामै शंका गर्ने हो।

कोरोनाको कारण स्वास्थ्य अवस्था जटिल भएपछि रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता घट्छ र त्यसो भएपछि जुनसुकै रोगले थला पार्छ र ज्यानै लिन्छ भन्ने तथ्य त हेर्नुपर्‍यो नि। यसमा क्लिक गरी हेर्नुस्, यो भाइरसले मस्तिष्क, आँखा, नाक, फोक्सो, मुटु र रक्त धमनी, कलेजो, मिर्गौला र पेटमा कस्तो असर पार्छ? विज्ञहरुको आधारमा डब्लुएचओले भनेको अस्वीकार गर्ने भए प्रधानमन्त्रीज्युको परिभाषा चाहिँ सोधे हुन्थ्यो नि पत्रकारहरुले- कस्तो मृत्यु भयो भने चाहिँ हामीले कोरोनाकै कारण मरेको हो भनेर भन्ने? त्यही परिभाषा नेपालमा लागू गरे भयो त। श्वास प्रश्वासमा अप्ठेरो भएर मरे फोक्सोको संक्रमणका कारण मरेको हो, कहाँ कोरोनाले हो र भन्दिए भयो। भाइरसले मुटुमा संक्रमण गरेर blood clots, heart attacks र cardiac inflammation गराइदियो भने कहाँ कोरोनाका कारण मरेको हो र, हर्ट अट्याक भएर पो मरेको, वा मुटुको रोगले मरेको भन्दिए भयो। पेटमा संक्रमण गरेर झाडापखाला लाग्ने बनाइदियो भने कहाँ कोरोनाले मरेको हो र झाडापखालाले मरेको हो भन्दिए भयो। होइन र ?

अनि त्यसो भन्ने हो भने एड्सका कारण पनि कोही मर्दैन। त्यो रोग लाग्ने एचआइभी भाइरसले मान्छे मार्ने होइन क्यारे त्यसले पनि इम्युन सेल मारेपछि हुने अरु संक्रमणका कारण मर्ने हो।

बेसार महात्म्य

प्रधानमन्त्रीले एक पटक फेरि बेसार महात्म्य गाउनु भयो अन्तर्वार्तामा। हो त, बेसारमा औषधीय गुण छन्। ठीक हो। तर बेसार खाएर कोरोना हराउँछ जस्तो कुरा गर्नु पनि भएन नि। बेसारले नै कोरोना नलाग्ने भए बेसार खाने भारतमा किन अहिले संसारकै सबैभन्दा बढी संक्रमण भेटिएका देशमध्ये एक हुन्थ्यो?

मान्छेको नजर त लाग्दैन भने किटाणुको के कुरा भनेर बेसारलाई बढी महत्व दिँदा बजारमा पाइने मिसावटयुक्त बेसारले त क्यान्सरसहित अन्य विभिन्न जटिल रोगको खतरा पनि गराउँछ भन्ने पनि बिर्सनु त भएन नि। अत्यधिक बेसार सेवनले मिर्गौलामा समस्या भएकाहरूलाई खतरामा पार्ने तथा एलर्जीदेखि क्यान्सरसम्मको जोखिम रहने विज्ञहरुले भनेका छन्।

पहिले वर्षमा १० किमी सडक?

प्रधानमन्त्रीले पहिले वर्षमा १० किलोमिटर सडक बन्थ्यो भन्दै विगत दुई वर्षमा ३६ सय किलोमिटर सडक बनेको तथ्याङ्क राखे। दिनको ६ किलोमिटरको दरले डबल लेन, फोर लेन, सिक्स लेनका बाटो बनेको बताए। तर आर्थिक सर्वेक्षणले भने यस्तो देखाउँदैन।

आर्थिक सर्वेक्षणमा वार्षिक आँकडा अलि बेग्लै छ। pic.twitter.com/o8PsaFZH6r

— Shreeram Paudel (@srpaudel) August 29, 2020

स्विस बैँकमा खाता?

प्रधानमन्त्रीले ‘केही अनैतिक तत्वहरुले’ आफूले ‘कम्बोडियामा दूरसञ्चार कम्पनीमा इन्भेस्ट’ गरेको, ‘स्वीस बैँकमा खाता खाोलेर कति करोड डलर राख्या छ रे’ भनेर प्रचार गरेको बताए।

यस्तो प्रचार भारतीय मिडियामा भएको थियो। स्विस बैँकमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीमात्र हैन दम्पतिकै नाममा स्विस बैँकमा खाता रहेको र चिनियाँ कनेक्सन बारे समाचार छापिएको थियो। यो समाचारको स्रोत पहिले नामै नसुनिएको ग्लोबल वाच एनालाइसिस नामको अनलाइन थियो।

उक्त अनलाइनको समाचारलाई नै आधार मानेर केही नेपाली अनलाइन मिडियाहरुले पनि समाचार प्रकाशन गरे। यो समाचारका लेखक को हुन्, यसको पृष्ठभूमि के हो? अनलाइन कतिको विश्वसनीय हो भन्ने बारे ध्यानै नदिई नेपाली अनलाइनहरुले समाचार प्रकाशन गरे।

समाचार लेखक रोल्यान्ड ज्याकार्ड एक विवादास्पद व्यक्ति हुन्। फ्रान्सको प्रख्यात पत्रिका ले मोन्डले सन् २०१५ मा लेखे अनुसार रोल्यान्ड इन्टरन्यासनल टेररिजम अब्जरभेटरी नामको गैर सरकारी संस्थाका अध्यक्ष हुन् जसका एक मात्र सदस्य पनि उनै हुन्। यो संस्थाको न वेबसाइट छ, न हुलाकी ठेगाना छ, न कुनै कानुनी अस्तित्व छ। उनका विश्लेषणहरु र उनका प्रतिक्रियाहरुमाथि त्यहीँका पत्रकारहरुले प्रश्न उठाएको देखिन्छ।

ज-जसले यो समाचार सुरुमा पढे वा जजसले यो समाचारको अनुवाद गरी नेपाली अनलाइनमा हाले, उनीहरुले शायदै यो वेबसाइटले केही दिनपछि गरेको एउटा अपडेट हेरे। त्यो अपडेटमा लेखिएको थियो- हाम्रो सम्पादकीय कर्मचारीलाई पठाइएको प्रेस रिलिजमा प्रश्न उठेको बैँकले लेखेको छ कि ‘तपाईँले उल्लेख गर्नुभएका व्यक्तिहरुको हाम्रो संस्थामा कुनै खाता छैन।’

बैँकले नै अस्वीकार गरेपछि त्यो खाता थियो भनेर पनि उक्त रिपोर्टमा दावी गरिएको छैन, त्यो खण्डन गलत हो भनेर पनि दावी गरिएको छैन। तर एक पटकमात्र त्यो समाचार पढ्नेले हो नै भन्ठानेर यो समाचार पढे होला। पछिल्लो अपडेट त थाहै भएन होला।

लेख्नेले नै बैँकको खण्डन छापेको कुरा पनि यसो घुमाएर दनक दिएको भए हुने नि प्रधानमन्त्रीले। कि प्रधानमन्त्री र उनका सल्लाहकारहरुलाई थाहै भएन यस्तो लेखेको?