२४ घण्टा टिक्न नसकेको ‘राम’ कहानी

दुई वर्षअघि मोदी र ओली भएर जनकपुरमा त्यहाँबाट अयोध्यासम्म जाने बस सेवालाई हरियो झण्डा देखाउँदै।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राम र अयोध्याको बारेमा हल्का तवरले गफ लाइदिए। अरु सामान्य अवस्थामा भएको भए यो कुरा पनि सामान्य नै हुनसक्थ्यो। उही प्रधानमन्त्रीले राइनो हैन, गैँडा भन्नुपर्छ, गैँडा नदेख्नेको आधा जिन्दगी खेर गयो भने जस्तो। राम जन्मभूमि र हिन्दुत्वको विषयलाई उचालेर सत्तामा पुगेको भाजपाको सरकार भारतमा रहेको बेला राम नाममा हाम्रा प्रधानमन्त्रीले शब्द वाण खेलिदिए। त्यो पनि त्यस्तो बेलामा जब भारत र नेपालको सम्बन्ध तीतो भइरहेको छ। भारतीय मिडियामा अन्टसन्ट समाचार आइरहेका बेला। यस्तो अवस्थामा स्वयं प्रधानमन्त्रीले नै अध्ययन बिना हावादारी बोलिदिँदाको दूरगामी प्रभाव सोच्नुपर्थ्यो। सोचेनन्। र त, २४ घण्टा पनि टिक्न सकेन ‘राम’ कहानी र परराष्ट्र मन्त्रालयबाट रफू भर्नुपर्‍यो।

प्रधानमन्त्रीको हरेक कुराको प्रतिरक्षा गर्नुपर्ने दस्ताले जे भनेर प्रतिवाद गरे पनि परराष्ट्र मन्त्रालयको यो विज्ञप्तिले नै देखाउँछ, नभन्नु पर्ने कुरा भनियो। नहुनुपर्ने कुरा भयो।

लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र कालापानी नेपालको हो भन्नेमा देशै एक भयो। तर नक्सामा मात्र त्यो भएर भएन। अब त्यहाँको भूमिलाई वास्तविक रुपमा हाम्रो बनाउने दायित्व छ सरकारको। त्यसका लागि एकमात्र उपाय हो हामीसित भएको प्रमाण राखेर कुटनीतिक संवाद गर्ने। नत्र नक्शामा मात्र बनाए हुने भए त पश्चिममा किल्ला काँगडा ,पूर्वमा टिस्टासम्मको बनाए भइगो नि। पाइयो नि बनाउन।

तर त्यसो नगरी भारतसित सधैँ मुखाले मात्र भएर त भएन नि। छिमेकी फेर्न सक्दैनौँ हामी। पहिले भारतले गर्ने माइक्रो म्यानेजमेन्टको तह अहिले हराएको पक्कै हो। तर त्यसको ठाउँमा चीनले वा अर्को देशले त्यही तहको माइक्रो म्यानेजमेन्ट गरोस् भन्ने त हामीले चाहेका हैनौँ नि। दुवै छिमेकीसित सन्तुलित सम्बन्ध बनाएर पो अघि बढ्नु पर्‍यो त।

भारतीय मिडिया साह्रै अशिष्ट छन्। उनीहरुले हद पार गरेर हाम्रा प्रधानमन्त्रीविरुद्ध रिपोर्ट बनाएर बजाए। तर त्यसो भन्दैमा हाम्रा मिडियाले पनि त्यस्तै खाले रिपोर्ट बनाउने त होइन नि। हाम्रा मिडियाले त्यसो गरेका पनि छैनन्। तर प्रधानमन्त्रीले नै यस्तो अन्टसन्ट बोलेर उताको मिडियालाई मसला दिने काम नगरेकै वेश हुन्थ्यो। अरु सामान्य अवस्थामा भएको भए यो पनि एउटा हावादारी गफ भनेर उडाउन हुन्थ्यो। हामीलाई त बानी नै छ। तर दुई देशको सम्बन्ध संवेदनशील अवस्थामा रहेको बेला यसरी बोलेर अझ सम्बन्ध बिगार्ने काम गर्नु हुन्थेन प्रधानमन्त्रीले।

अयोध्या कता छ, राम कहाँको- त्यो महत्त्वको विषय नै होइन। रामायणका  ३ सयभन्दा बढी संस्करण छन्। थाइल्यान्डको संस्करणमा अयोध्या पनि उतै छ भनिन्छ।  थाई उच्चारणले द र ध को संयुक्त अक्षर उच्चारण गर्न नसक्ने भएकोले आयोथ्या भनिन्छ त्यहाँ। यताको केही नजोडी उनीहरुको रामायण पूरा हुन्छ। उनीहरुको रामायणमा राम र सीतालाई एकै आमाका सन्तान भनिन्छ।

त्यसैगरी बौद्ध जातक कथामा पनि ‘दशरथ जातक’ रहेको छ। त्यसमा पनि राम र सीता दाजु बहिनी भनिन्छ। जापानको रामायण Bontenkoku मा रावण शिकारमा जाँदा रामले अपहरणमा परेकी आफ्नी पत्नी सीतालाई लिएर भाग्छन्। तिब्बत र मंगोलियाको रामायणमा राम वनबासमा जाँदा सँगै जाने लक्ष्मण हैन, भरत हुन्छन्।

मलेसियामा चाहिँ रावण र सीता बाउछोरी हुन्छन्। त्यहाँ हनुमान चाहिँ रामको छोरा हुन्छ। हाम्रोमा लंका जलाउने हनुमान हुन्छन्। त्यहाँ चाहिँ लंकापुरी बनाउने हनुमान।

यसरी नै एउटा नेपाली राष्ट्रवादी संस्करण बनाउन नसकिने होइन रामायणको। किनकि एउटा साहित्य न हो रामायण। त्यसैले त संस्करण फरक फरक छन्। तर त्यसमा हिन्दूहरुको आस्था पनि जोडिएको छ।

भारतीय हिन्दूहरुको आस्थामा असर परेको देखेर नै परराष्ट्र मन्त्रालयले प्रधानमन्त्रीको भनाईको बारेमा हतार हतार यस्तो विज्ञप्ति निकाल्नु परेको हो।

दुई देशबीचको सम्बन्धमै असर पर्ने गरी प्रधानमन्त्री तहबाट यस्ता अभिव्यक्ति आउनु उचित हुन्न। ज-जसले यो ठीक छ भनेर उचालिरहेका छन्, उनीहरुलाई यो कुरा पटक्कै पच्दैन। नपच्नु स्वभाविक हो। तर अयोध्या र रामका विषयमा भन्दा पनि कोरोनाले थला परेको अर्थतन्त्रको विषयमा चाहिँ ध्यान दिनु पर्ने हो। देशमा बोल्नु पर्ने र गर्नुपर्ने विषय धेरै छन्, यस्तो वाहियात विषयमा धेरै नअल्झौँ।