जुङ्गा हैन जाँठा भनेमा दुई रुपैयाँ दण्ड : यस्ता पनि कानुन थिए (२)

पुराना कानुनले त्यतिबेलाको समाज, त्यतिबेलाको व्यवहार र त्यतिबेलाको सोच देखाउँछ। त्यतिबेलाको समाजको अध्ययन हो यो एक किसिमले। मेरो हातमा मुलुकी ऐन परेपछि र त्यसलाई सर्सर्ती हेरेपछि त्यसमा रहेका अनौठा कुराहरु तपाईँलाई बाँड्नबाट रोक्न सकिनँ। विक्रम संवत् १९१० मा लागू भएको नेपालको पहिलो लिखित कानुन थियो यो। हेरौँ अहिलेको अवस्थामा अचम्म लाग्ने थप केही प्रावधानहरु-

यो प्रावधानले देखाउँछ त्यतिबेला मानिसहरु कसरी झगडा गर्थे, कसरी गाली गर्थे?

अहो, भनेपछि त्यतिबेला झगडा गर्दा तेरो ओठमाथिको जुंगा हो भने फलानो कुरा गर, जुँगा हैन जाँठा हो भने….भनेर गाली गर्दा रैछन्। १५९ वर्षअघि यस्तो गाली गर्दा २ रुपियाँ जरिवाना तिर्नुपर्ने रहेछ। अहिले भने जाँठा, मु* भन्नु सामान्य भइसक्यो र हिट फिल्म र किताबहरुमा समेत यसको प्रयोग हुन थालेको छ।

त्यसैगरी त्यतिबेला झगडा गर्दा धोती फुकालेर देखाउने चलन थियो। कालान्तरमा धोतीको ठाउँ प्यान्टले लिएर हो कि किन हो आजभोलि त्यस्तो झगडा गर्ने चलन हटिसक्यो।

अनि यो अर्को प्रावधान हेर्नुस्, यसबाट प्रष्ट हुन्छ कि त्यतिबेला झगडामा केटाहरुले धोती फुकालेर देखाए जस्तै महिलाले पनि के गर्ने रहेछन् ? अनि अहिले ट्राफिकबाट मापसे परीक्षणको ‘आतंक’ ठान्नेहरुले त्यतिबेलाको कडा प्रावधान पनि हेरे हुन्छ। त्यतिबेला गाडी त हुन्थेन। मान्छे ढल्मलिँदै हिँड्थे। त्यसरी मापसे गरी ढल्मली हिँड्यो भने ५ रुपियाँ जरिवाना हुँदो रहेछ। उतिबेलाको ५ रुपियाँ भनेको कति होला तपाईँ आफै गेस गर्नुस् अब। अझ रकम तिरेन भने एक महिना कैद पनि भनेको छ। अहिले त एक रात मात्रै बसे पुग्छ।

लोग्नेस्वास्नी सम्बन्धी केही कानुन

कुटपिट गर्दाका केही कानुन