पूजा बलात्कार : फितलो अनुसन्धान, प्रमाणभन्दा पनि भावनामा बहकिएका फैसलाहरु

अहिले एकदमै चर्चाको विषय बनेको छ सामूहिक बलात्कारको एउटा केस। पीडित पूजा बोहराले कानुन मन्त्री नरहरि आचार्यलाई सम्बोधन गर्दै लेखेको पत्र कान्तिपुर दैनिकमा ‘मेरो जीवन निमोठ्नेहरू निर्दोष हुन् ?’ शीर्षकमा छापिएपछि यो विषय राष्ट्रिय बहसमा आएको छ। २०६९ फागुन २२ गते बैतडी जिल्ला अदालतले दोषी ठहर गर्दै सजाय दिएको फैसला २०७१ वैशाख १५ गते पुनरावेदन अदालत महेन्द्रनगरले उल्ट्याइदियो। अहिले सारा मानिस फैसला उल्ट्याउनेहरुलाई गाली गर्नमा व्यस्त छन्। खासमा के कस्ता आधार दिएर पुनरावेदन अदालतले फैसला उल्ट्याएको हो? अनि जिल्ला अदालतले चाहिँ के कति आधारमा दोषी ठहर गरेको थियो त? सतही तवरमा भन्दा गहिराइसम्मै पुगेर विश्लेषण गरौँ न भन्ने लागेर साथी रविराज बराल र मैले दुवै अदालतले गरेका फैसलालाई तुलनात्मक रुपमा अध्ययन गर्‍यौँ। हामीले के पायौँ, पहिलोपोस्टमा लेखेका छौँ- पूजा बोहरा बलात्कार कान्ड : किन उल्टियो फैसला ? दुवै फैसलाका आधार तथ्य र प्रमाणमा भन्दा पनि भावनामा बहकिएको देखेर अचम्मै लाग्यो। अनि यो प्रकरणको यति फितलो अनुसन्धान गरिएको छ कि दोषी भनिएकाहरुले उम्कन पर्याप्त आधार पाउँछन्। प्रयोगशालाको रिपोर्टलाई दह्रो प्रमाणका रुपमा पेश गर्न पनि नसक्ने अनुसन्धान निकायप्रति कसैको ध्यान गएको छैन। सबको ध्यान उल्टाउने फैसलाप्रति मात्र गएको छ। प्रमाणै कमजोर रुपमा प्रस्तुत गरेपछि फैसला गर्नेलाई पनि सजिलो हुन्छ भन्नेतिर सोच्न खासै फूर्सद भएको देखिन्न। बरु यो चिट्ठी पढेर बाबुरामले डाँको छोडेर रोएको, ठाउँठाउँमा र्‍याली निस्केका खबरमा धेरैको चासो छ।

यत्तिकै रुपमा यो केस सर्वोच्च जाने हो भने पीडितको पक्ष बलियो हुने देखिन्न। पत्रिकामा छापिएको पत्र र कानुन मन्त्रीले न्याय दिन्छु भनेर भनेको भरमा सर्वोच्चले भावनामा बहकिएर फैसला गर्ने हो भने बेग्लै कुरा तर पुनरावेदनको फैसलाले प्रमाणका विषयमा उठाएका प्रश्नहरुले अनुसन्धान गर्ने निकायबाटै कमजोर रुपमा यसलाई अदालतसम्म पुर्‍याइएको प्रष्ट देख्न सकिन्छ।

जिल्ला र पुनरावेदनको फैसला अध्ययन गर्दा जुहारी चले जस्तो लाग्दो रहेछ। कक्षामा तरवार बलियो कि कलम बलियो भन्ने पक्ष र विपक्षमा तर्क गरे जस्तै। जिल्ला अदालत प्रतिवादीहरुलाई दोषी ठहर गराउने भावनामा बहकिए झैँ लाग्छ, पुनरावेदन चाहिँ दोषमुक्त गराउने भावनामा। मान्नुपर्ने र लिनु पर्ने आधार प्रमाणलाई हो, तर यहाँ त्यसैको कमि देखिन्छ।

जिल्ला अदालतको फैसला भन्छ- ‘जबर्जस्ती करणी गरेको भन्ने पीडितको किटानी जाहेरीलाई पूर्ण समर्थन हुने गरी पीडितको स्वास्थ्य परीक्षण रिपोर्ट अनुसार पीडितको योनीमा दुई वटा औँला सजिलै प्रवेश हुने गरी योनी द्वार खुला भएको…समेतबाट पीडितलाई जबरजस्ती करणी भएको तथ्यमा कुनै विवाद देखिएन।’

अनि पुनरावेदन पनि के कम, उसको फैसलामा यस्तो भनिएको छ-‘योनीमा दुई वटा औँला सजिलै प्रवेश हुने गरी योनीद्वार खुला भएको भन्ने कारणले जबर्जस्ती करणी भएको आधार बन्न सक्दैन। एउटी उमेर पुगेकी महिलाको योनीमा दुई औँला प्रवेश गर्न सक्ने अवस्था जबरजस्ती करणीले मात्र हुनसक्छ भन्ने तर्क र अनुमान न्यायोचित हुँदैन।’

हेर बिजोग, यहाँ एउटी बलात्कृत युवतीको कुरा भइरहेको छ। न्यायाधीशहरु भने योनीमा प्रवेश हुने दुई वटा औँलाको प्राविधिक विवादमा अल्झिएका छन्।

कट्टुमा भेटिएको शुक्रकिट र रौँ कसको?
यसमा म अनुसन्धान गर्ने निकायको गम्भीर गल्ती देख्छु। पीडितले घटना भएको समयमा लगाएको लुगामध्ये कट्टुमा Human sperms cell found (मानव शुक्रकिट भेटिएको) र रौँहरु भेटिको भनेर केन्द्रीय विधि विज्ञान प्रयोगशालाबाट लेखिआएको रहेछ।

जिल्ला न्यायाधीश हिमालयराज पाठकले आफ्नो फैसलामा प्रतिवादीहरुको शुक्रकिट र रौँहरु भेटिएको ठहर गरेका छन्। अनि पुनरावेदन अदालत महेन्द्रनगरका न्यायाधीशद्वय रमेशप्रसाद राजभण्डारी र नरबहादुर शाहीले भने ‘ती मानव शुक्रकिट र रौँहरु यिनै प्रतिवादीहरुको नै हो भनी किटानी भएको नदेखिँदा रिपोर्टले नबोलेको तथ्यलाई अदालतले आफैले अनुमान गरी उक्त मानव शुक्रकिट र रौँहरु यिनै प्रतिवादीहरुको नै हो भनी किटानी गर्ने अवस्था रहँदैन’ भनेको छ।

भो अब ? जिल्लाले अनुमानको भरमा यो प्रतिवादीहरुको हो भनेको भए पुनरावेदनले पनि अनुमानकै आधारमा होइन भनेको त हो नि। फैसला गर्दा यस्ता अनुमानलाई आधार बनाउने कि प्रमाणलाई ? त्यो शुक्रकिट र रौँ कसको भनी डिएनए रिपोर्ट पेस गरिदिए त दुई अदालतले अनुमानको खेती नै गर्नुपर्ने थिएन नि।

अझ पुनरावेदनले यस्ता यस्ता तर्क पनि गरेको छ- ‘अरुहरुले पनि सामूहिक बलात्कार भएको भनी उल्लेख भएबाट निजको सो भनाई आधारमा कट्टुमा देखिएको मानव शुक्रकिट र रौँ यिनै प्रतिवादीहरुको हो भनी अनुमान गरी भन्न सक्ने अवस्था रहेन।’

अहिले न्याय परिषद्ले कारबाही गर्नै लाग्यो भनेर हल्ला मच्चाइए पनि, न्यायाधीशलाई तथानाम गाली गरे पनि पुनरावेदनले रिफरेन्स दिई दिई फैसला गरेकोले कम आँक्न पक्कै सकिँदैन। एउटा रिफरेन्स दिइएको छ सागरप्रसाद श्रेष्ठ विरुद्ध श्री ५ को सरकार मुद्दामा सर्वोच्च अदालतको पूर्ण इजलासले गरेको फैसला जसमा भनिएको छ, मानिसको स्खलित वीर्य गुप्ताङ्गमा देखिए पनि प्रमाणित नभएको अवस्थामा उक्त स्खलित वीर्य प्रतिवादीहरुकै हो भनी यकिन ठहर गर्न न्यायोचित नदेखिने।

फितलो अनुसन्धान, कमजोर केस
अनुसन्धान गर्ने निकाय अर्थात् प्रहरीले गरेको फितलो अनुसन्धान, अदालतसम्म पीडितको एउटै व्यहोराको बयान जानु पर्नेमा फरक फरक रुपमा प्रस्तुत हुन नदिन सरकारी वकिलले लिनुपर्ने अग्रसरता र सावधानी नदेखाएको जस्ता कारणले केस कमजोर बनेको देखिन्छ।

एउटा मुख्य कमजोरी नै पीडितको बयानमा भिन्नता हो। सुरु जाहेरीदेखि अदालतसम्म र अझ पछिल्लो समयमा कान्तिपुरमा प्रकाशित पत्रसम्म पनि बयान फरक फरक देखिन्छ।

सुरु जाहेरी दरखास्तमा दिउँसो १२ बजे गेसपेपर किन्ने क्रममा फोटो स्टुडियोमा विभिन्न किसिमको औषधी सुईको प्रयोग गरी अचेत अवस्थामा पारी सामूहिक बलात्कार गरेको उल्लेख छ।

प्रहरीले अनुसन्धान सकाएपछि सरकारी वकिलको कार्यालयले दायर गरेको मुद्दाको मुख्य अभियोगपत्रमा पनि ‘सागर भट्ट र अमरराज अवस्थीले डरत्रासमा पारी बेहोस बनाउने सुई दिई बलपूर्वक पसलभित्र लगी खटियामा पल्टाई पीडितलाई सामूहिक रुपमा पालैपालो गरी जबर्जस्ती करणी गरेको’ उल्लेख थियो।

तर महिला विकास अधिकृतलाई सम्बोधन गरी लेखिएको निवेदनमा दुई जनाले बलात्कार गर्दा आफू अचेत भएकीले अन्य पनि व्यक्तिहरुबाट आफूू बलात्कृत हुन सक्ने वा आफूलाई अरु थाहा नभएका व्यक्तिसमेत थप भई बलात्कार गरेको हुनसक्ने भनेका रहेछन्।

यसभन्दा बिल्कुल फरक बकपत्र दिइन् उनले जिल्ला अदालतमा। त्यहाँ उनले फोटो स्टुडियोको खाटमा होइन, आफू बस्दै आएको घरको कोठामा आएर खुट्टा र पाखुरामा सुई लगाएर जबर्जस्ती गरेको भनिन्। जिल्ला अदालतको फैसलामा उल्लेख उनको बकपत्रको सारांश यस्तो छ-

२०६८ चैत ९ गतेको दिन गेस पेपर किन्न सागर भट्टको पसलमा जाँदा विभिन्न किसिमका गेसपेपर हेर्दा खेरी अबेर भयो। मैले सागर भट्टसँग पानी मागी एक गिलास खाएँ। त्यहाँ अमरराज अवस्थी बसिरहेको थियो। मैले पानी खाइसकेपछि टाउको दुख्यो, रिङ्गटा लागे जस्तो भयो। त्यहाँबाट दिदीको घरमा गएँ। घरमा जाँदा आधी बाटोसम्म ती दुवै जना मेरो पछि पछि लागे मलाई मतलब भएन। म छ बजे घर पुगेँ। दिदीले खाना पकाउनु भयो र मैले खाना खाएँ। रिङ्गटा झन् झन् बढ्न थाल्यो। दिदीको छोरी म सँगै सुत्ने भएकीले मैले ढोका लगाइनँ। म सिरकमा गुटमुटिएर सुतिराखेको थिएँ। त्यही बेला मेरो कोठाभित्र १०:३० बजे यी दुवै जना प्रतिवादी सागर भट्ट र अमरराज अवस्थी आएर सिरानीले मेरो मुख च्याप्यो। त्यसपछि सुई खुट्टा र दायाँ पाखुरामा घोच्यो। अनि दुवै जनाले मलाई के के गर्‍यो, त्यो बेला थाहा भएन। राति साढे ११/१२ बजेतिर निद्रा खुलेपि यी दुवै जना प्रतिवादीहरु बाहिर गइराखेका थिए। मैले आफ्नो जिउ हेर्दा खेरी बायाँ गालामा निलडाम थियो। आफूले अनुभव गर्दा जिउ तलमाथि दुवैतिर दुखेको थियो। मैले लगाइराखेको लुगाहरु फेरिएका थिए। भित्रपट्टी कट्टु र गन्जी थिएन

कान्तिपुर दैनिकमा छापिएको कानुन मन्त्रीलाई सम्बोधन गरी लेखिएको पत्रमा भने पीडितले आफूलाई सोडापानी खुवाएपछि रिङ्गटा लागेको र ट्वाइलेटमा जाँदा त्यहीँभित्रै सामूहिक बलात्कार गरिएको बताएकी छिन्।

उनका फरक फरक बयानले यस्ता प्रश्न उब्जाउँछन्-

बलात्कार भएको ठाउँ कहाँ हो ? फोटो स्टुडियोमा कि त्यहाँको खाटमा कि ट्वाइलेटमा ? कि उनी बस्दै आएको घरको कोठामा ?
सुई दिएको हो कि पानीमा नशालु पदार्थ मिसाएको ?

केस कमजोर बनाउने बयान
अदालतमा पीडितले आफूलाई बलात्कार गरिएको ठाउँका रुपमा आफू बस्दै आएको जुन घरको कोठा बताइन्, त्यो घर उनकै दिदी कमला विष्टको थियो। कमलाले गरेको कागज र अदालतमा गरेको बकपत्रले पनि केस कमजोर बनाउन मद्दत गरेको छ। पीडितले असामान्य हर्कत गर्न थालेपछि झारफुक गर्न हात बाँधेर राखेको उल्लेख भएको छ। अनुहारमा लागेको चोट झाँक्रीका कारण भएको हुनसक्ने अनुमान पनि त्यही भएर पुनरावेदनले गरेको छ।

‘बजारबाट फर्केर आउँदा चोट लागेको थिएन, झाँक्रीहरुले चुल्ठो समातेर पिटपाट गरेको बेला चोटपटक लागेको हुनुपर्छ’ समेत बकपत्रमा रहेछ।

जिल्ला अदालतको फैसला यस्तो छ-