आरोप र खण्डनमा मात्र केन्द्रित पत्रकारिता

-राजेश शर्मा-

आमाघरका विषयमा जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंमा उजुरी परेपछि मंगलबारको बैठकले बुधबार विहान बालबालिकालाई उद्दार गर्ने भन्ने खबर लगभग सबै सञ्चारमाध्यामलाई आयो । किन उद्दार गर्नु प¥यो भन्दा अधिकारीहरुले बालबालिका जोखिममा रहेको बताए र भने,‘ प्रशासनले अनुगमन गर्दा आमाघरमा शंकास्पद गतिविधिहरु पाइए ।’ तर एकाएक बुधबार एक दैनिकमा सनसनीपुर्ण खबर आएपछि यो प्रकरण अर्कै भयो । शंका छ भनेका अधिकारीहरु पनि भन्दै छन् अनुसन्धानको प्रक्रियामा छ, तर हामी न्यायाधिश जस्तो प्रस्तुत भएका छौं । के सञ्चारकर्मी पनि न्यायाधिश जस्तै प्रस्तुत हुने हो ?

बुधवार बिहान ८ बजे आमाघरमा पुगेर दिनभरका गतिविधि हेर्दा नेपाली पत्रकारिता कसरी हावामा चल्छ भन्ने लाग्यो । हो, एउटा दैनिकले दिलशोभाका बारेमा ‘शंकास्पद’ समाचार लेख्यो । त्यसको पुष्टि होला नहोला आफनो ठाउँमा छ तर अरु सञ्चारमाध्यामले खोजविनमा एक पाइला पनि अगाडि बढाएको पाइएन । आरोप लगाउने र खण्डन गर्नेमा कुन सही छ भनेर खोज्नु के दायित्व होइन? विहान आयो उद्दार गरेको कुरा खिच्यो, कुरा गर्‍यो र अनि पत्रकार सम्मेलनमा खण्डन सुन्यो गयो , के यत्तिले समाचार बन्छ ? के यत्तिले दिलशोभा माथि अन्याय भएको वा शंका छ भन्न मिल्छ वा आरोप लगाउन पाइन्छ ?

बिहानदेखि बेलुकासम्म आमाघरमा तीन खाले पात्रहरु देखिए । पहिलो दिलशोभाले गल्ति गरेकै छन् । दोस्रो गल्ति गरेकी छैनन्। तेस्रो उनको नजिकमा चुप र केही राम्रा कुरा बाहिर आएपछि खुसुखुसु पैसाले मात्तिएर जे पनि गर्न थालिन कति शंकास्पद घटनाहरु देखेका छौं ।

पहिलो र तेस्रो कुरा गर्ने आमाघरका नजिकका थिए अर्थात स्थानीय । दोस्रो कुरा गर्ने आमाघरसँग अरु हिसाबले जोडिएका व्यत्तिहरु अर्थात सहयोगी, नातेदार, संस्थाका पदाधिकारी । संस्थाकै एक पदाधिकारीले त भने पनि हामीले कति भन्यौ व्यवस्थीति गरौं तर मान्नु भएन, राम्रो बनायो भने त सहयोग आउँदैन भन्थे । दोस्रो पक्षले यौन दुराचार हुदैँ होइन अरु केही कमजोरी नजानेर भए भने।

बिहान प्रहरीसहित भएको बेलामा स्थानीयहरु धेरै थिए । उनीहरुले केही सवालहरु खडा गरेका छन् । त्यहाँ आएका १४/१५ वर्षका बालिकाहरु एक दुई दिनमै देखिन छाड्थे ? हुन पनि सक्छ परिवारले लगे । वा अरु कुनै कारण पनि छ कि ? किन एक ढोकाबाट सामान आएर अर्कोतिरबाट बेचियो ? आमाहरुले रुँदै पसलमा गएर किन स्थानीयलाई खान नपाएको, गाली गरेको कुरा गरे? पैसा बोरामा राखेर अन्यत्रै लगे भनेर किन भने ? पुरुष बृद्दहरु (श्रीमतीको मृत्यु भएका) बारम्बार आएर दिलशोभा दिदीसँग किन र के कुरा गर्दथे ? एक १५ वर्षकी बालिकालाई किन बृद्दसँग विवाह गर्न दवाव आयो ? उनले त्यो कुरा त्यहाँ रहेका आमालाई किन भनिन् र स्थानीयलाई आमाहरुले किन भने ? बालबालिकाले उद्दार टोलीसँग आफ्नो लागि आएका कपडा बेचिएको कुरा र आमा बाबुसँग कुरा गर्न नपाएको कुरा किन गरे ? कोही नभएका भनिएकाका आमाबाबु कसरी भए ?

अर्को महत्वपूर्ण कुरा उद्दार टोली पुग्दा एक वृद्दासँग बालकले सँगै चुरोट खाएका थिए । टोली देखेपछि बृद्दले चुरोट खोसे र आफुले खाए । यस्तै एक बृद्दसँग बालक सुतिरहेका थिए । होला उनले माया गरेका पनि होलान् । सबै खराब हुदैनन् तर विवाद भइसकेपछि यसलाई पनि मायाँ र दुव्र्यवहार दुवैको पाटोबाट हेर्न सकिदैन ? यि र यस्ता कुरा विहान धेरै भए तर सञ्चारकर्मीले यसतर्फ कुनै ध्यान दिएको पाइएन । यी कुरामा गम्भिर भएर खोजेको भए सायद समाचर पुष्टि वा खण्डन गर्ने गतिलो आधार बन्ने थियो ।

अब कुरा पत्रकार सम्मेलनको, दिलशोभाले आफूमाथि लगाइएको आरोप विस्वास लाग्नेगरी नै खण्डन गरिन्। तर त्यहाँ पनि केही प्रश्नहरु नउब्जिएका होइनन् । माघ १६ गतेदेखि काम गर्न आएकी महिलाका बारेमा गरिएको भनिएको संवाद कसरी माघ २ गते रेकर्ड भयो ? होला उनले गते बिर्सिएर हुन सक्छ वा अरु कुनै कारण पो छ कि ? खैर अब प्रहरीले कल डिटेल निकालेपछि त कोसँग कुरा गरेको भन्ने पनि निस्किहाल्ला। अर्को आफनो भाइ, बैनी र आफन्तको मा के बालबालिका गैरकानुनी रुपमा पठाउन पाइन्छ? हुन त कानुन नजानेर परिवन्दमा परेको जवाफ थियो । बालबालिका विदेश पनि जाने गरेको आरोप उनीमाथि थियो । अनि विदेशमा गएका मध्ये एकको मृत्यु भएको कुरा के हो ? एक जना बेलायत र एक जना क्यानडामा छात्रवृत्ति पाएर गएको उनले बताइन् । वयस्क नभई बाल्यकालमा विदेशमा कसरी जान पाइन्छ ? या त परिवारको व्यक्ति हुनु पर्छ या त धर्मपुत्रपुत्रीको रुपमा लगिन्छ । धर्मपुत्रपुत्री लैजान सो संस्था दर्ता छैन भने कसरी विदेशमा गए ?

हो, दिलशोभाले कसैले गर्न नसक्ने काम पक्कै गरेकै हुन् । कति आमाहरुको सेवा गरिन्, उनीहरुको आत्माले सम्मान पनि दिन्छ । त्यही अनुसारको सहयोग र सञ्चारमाध्यमको साथ पनि मिल्यो । जब विवाद आयो त्यसपछि केही शंका भए । यसले उनले के गरिन् भन्दा पनि सामाजिक सेवा गर्ने र गर्न खोज्नेहरुलाई समाजले शंका गर्ने ठाउँ बनायो जसको कारण सहयोग पाउनु पर्नेहरु पनि वञ्चित हुन सक्छन् । यसैले सनसनिपूर्ण होइन कि संवेदनशील रुपमा समाचार दिनुपर्छ तर सञ्चारमाध्यम हावामा चल्न भने मिल्दैन । आरोप र खण्डनमा मात्र केन्द्रित पत्रकारिताले न्याय दिँदैन ।

यही विषयमा थप ब्लग
कसरी पठाइन् दिलशोभाले बालबालिकालाई विदेश ?
किन ‘रेस्क्यु’ गर्‍यो प्रशासनले आमाघरमा ? उजुरीका थप अडियो र भिडियोसहित
आमाघरकी दिलशोभाविरुद्ध गम्भीर आरोप, सिडिओमा उजुरी, बालबालिकालाई सुरक्षित राख्न रेस्क्यु गरिने