डुंगामा अष्ट्रेलिया? अहँ, कोशिसै नगर्नुस्

-शिरीष खरेल-

यदि सबै पढने फुर्सद छैन भने यत्ति निचोड पढ्नुहोला – शरणार्थीको मान्यता पाएर अष्ट्रेलिया बसौँला भन्ने आशा अब चटक्कै छोड्नुस्। सबैभन्दा ठूलो तपाईँको ज्यान बच्छ, त्यसपछिका कुरा भनेको आठ दश लाख ठगिन र आठ दश वर्ष जेलमा सड्नबाट बच्नुहुनेछ। शरणार्थीका लागि अष्ट्रेलियाको ढोका गएको झण्डै डेढ वर्षदेखि बन्द भएको छ।

यदि अलिक बुझेको मान्छेको कुरो लाग्ने भए डुङ्गाबाट अष्ट्रेलिया आउने सपना देख्न छोड्नुस्। त्यो डुङ्गामा चढन त्यसै पनि दलाललाई आठ दश लाख बुझाउन परिहाल्छ। बरु त्यो पैसाले नेपालमै गएर केही गर्नुस्।

आठ दश वर्ष अघि नेपालमा हुँदा कहिलेकाहीँ मलेशिया गएका नेपालीहरु त्यहाँबाट इण्डोनेशिया गएको र त्यतैबाट डुंगामा फुत्त अष्ट्रेलिया पसेको कहानी गाउँतिर सुनिन्थ्यो। यस्ता कुराले कहिलेकाही आकर्षित पनि गर्थ्यो।

त्यतिबेलैतिर मैले रिपोर्टिङ गर्ने मूलधारे पत्रिकामा मेरै जिल्लाको डेटलाइन राखेर एकजना ब्यक्तिलाई माओवादीको ज्यान लिने धम्की भन्ने समाचार छापियो। मैले पठाउँदै नपठाएको समाचार मेरै नाममा छापिएपछि एकाध वर्ष माओवादीसँग पानी बाराबार भइगो।

विदेशमा शरणार्थीको रुपमा मान्यता पाउन त्यस्ता समाचारका कटिङ निकै सहायक सिद्ध हुने भएकोले मेरा डेस्क सम्पादकले पाँच हजार रुपैया लिएर त्यस्तो समाचार आफै हालिदिएका रहेछन, पछि थाहा भो।

अहिले म आफै अष्ट्रेलियामा छु र यहाँको राजनीतिक, आर्थिक नीति सँगै बदलिएको शरणार्थी सम्बन्धी रणनीति पनि केही हदसम्म बुझ्दछु। केही हप्ताअघि डुंगामा अष्ट्रेलिया आउन लागेका नेपाली अलपत्र परेको दुईवटा समाचार पढनुपरेपछि यहाँका केही कुरा प्रकाशित भए धेरै नेपालीलाई सहयोग हुन्थ्यो भन्ने लाग्यो।

यदि सबै पढने फुर्सद छैन भने यत्ति निचोड पढनुहोला – शरणार्थीको मान्यता पाएर अष्ट्रेलिया बसौँला भन्ने आशा अब चटक्कै छोड्नुस्। सबैभन्दा ठूलो तपाईँको ज्यान बच्छ, त्यसपछिका कुरा भनेको आठ दश लाख ठगिन र आठ दश वर्ष जेलमा सड्नबाट बच्नुहुनेछ। शरणार्थीका लागि अष्ट्रेलियाको ढोका गएको झण्डै डेढ वर्षदेखि बन्द भएको छ।

खुड्किलो १. थोत्रो र बिग्रेको डुंगामा महासागरको यात्रा
नक्सामा हेर्दा इण्डोनेशिया र अष्ट्रेलियाको दुरी निकै कम जस्तो देखिन्छ। खासमा इण्डोनेशियाबाट डुंगा यात्रा शुरु गर्नेहरु अष्ट्रेलियाको मूल भूभागसम्म आइपुग्न पनि पर्दैन। एक डेढ बर्ष अघिसम्मको कुरा गर्ने हो भने इण्डोनेशियाको जमिनबाट झण्डै १५ सय किलोमिटर परको क्रिसमस टापु छेउ आइपुग्ने बित्तिकै अष्ट्रेलियाको जलसेनाले ती यात्रुलाई आफनो जहाजमा हालेर त्यो टापुमा रहेको अध्यागमन जेलमा लैजान्थ्यो।

अवस्था हेरेर तीन दिन देखि एक साता सम्म लाग्ने यो यात्रा किन धरापजस्तो हो भने ती यात्रुलाई ओसार्ने डुंगा जानाजान बिगारिएको, थोत्रो पारिएको वा उस्तै परे सानो तिनो प्वाल पारिएको हुन्छ। अष्ट्रेलियाको सामुद्रिक सीमा नजिक आइपुगेपछि हाम्रो डुंगा बिग्रीयो, हामी मर्ने भयौँ, बचाउ भनेर अष्ट्रेलियाको सेनालाई गुहार माग्नुपर्ने भएकोले ती डुंगा नियतबशनै त्यस्तो बनाइने हुन्।

त्यसैले इण्डोनेशियाबाट अष्ट्रेलियाको लागि छुटेका कति डुंगा र त्यसका मान्छे बाटैमा डुब्दाहुन, हराउँदा हुन। कि त ती सग्लै अष्ट्रेलियाको सीमा नजिक पुगेपनि थाहा हुने हो कि अष्ट्रेलियन क्षेत्रतिर डुंगाका अवशेष तैरिएको देखिएभने खोजविन हुने हो। नत्र पानीको बहावले डुंगाका अवशेष पनि अन्तर्राष्ट्रिय पानीक्षेत्र वा मुल महासागरतिर हुत्याइदियो भने तपाइँ कता जानुभो के भयो भनेर संसारले थाहा समेत पाउँदैन।

खुडकिलो २.अष्ट्रेलियाको क्षेत्रमा पस्न पाउनुभयो भने
-डेढ वर्षअघिसम्म के हुन्थ्यो– तपाईलाई सामान्यतया त्यही क्रिसमस टापुको अध्यागमन जेल (क्याम्प)मा लगिन्थ्यो। झण्डै पाच÷सात बर्षको अनुसन्धानपछि यदि तपाई साच्चै शरणार्थी भए अष्ट्रेलियाको भिसा पाउनुहुन्थ्यो, नत्र घर फर्काइन्थ्यो।

-डेढ वर्षदेखि गएको पाँच/छ महिना अघिसम्म के हुन्थ्यो– तपाईलाई क्रिसमस टापुको अध्यागमन जेलमा लगिन्थ्यो। तपाईको स्वास्थ्य परीक्षण गरिन्थ्यो र त्यहाँबाट छिमेकी देश पपुवा न्युगिनीको एउटा दुर्गम इलाकामा बनाइएको क्याम्पमा पठाइन्थ्यो।

सायद आठ/दश वर्षमा तपाईको अनुसन्धान सकिन्थ्यो र तपाईँ त्यही पपुवा न्युगिनी बस्ने कि घर फर्काउने भन्ने टुङ्गो लाग्थ्यो। (सम्झिनुस, तपाई शरणार्थीनै भएपनि अष्ट्रेलियाको पीआर वा नागरिकता लिन पाउनुहुन्नथ्यो।)

-गएको पाच÷छ महिना देखि के हुन्छ– तपाईले गुहार मागेपछि अष्ट्रेलियाको सेना आएर तपाईको डुङ्गा हेर्छ। यदि त्यो डुङ्गामा यात्रा गर्दा तपाईको ज्यानै जाला जस्तो रहेछ भने अर्को अलि सुरक्षित डुङ्गामा तपाईलाई राखेर उल्टो बाटो इण्डोनेशिया तिरै पठाइदिन्छ।

खुडकिलो ३. नारकीय क्याम्प (जेल)मा अनिश्चितकालको बास
पहिला पहिला बिदेशमा थुनिएर नेपाल फर्किनेहरुले सुनाउथे, बिदेशका जेल त हाम्रोतिरका होटल जस्ता हुन्छन सप्पै सुविधा भएका भनेर। ती कुरा साचो झुठो के थिए तिनै जानुन, तर अहिले डुङ्गामा अष्ट्रेलिया आउन खोज्नेहरुलाई राखिने क्याम्प चाहि अफ्रिका तिरका शरणार्थी शिविर वा अविकसित देशका जेल भन्दा पनि अमानवीय छन भनेर सञ्चारमाध्यमले खबर दिइसकेका छन्।

कतिपय यस्ता रिपोर्टलाई शरणार्थी सम्बन्धी राष्ट्रसंघीय निकायले पनि पुष्टि गरेको छ। ती क्याम्पमा मान्छे कसरी बस्छन भन्ने केही उदाहरण यस्ता छन्-

• एकजनालाई दिनको डेढ/दुई लिटर पानी। खाएपनि खाऊ, नुहाए पनि नुहाऊ।
• पालैपालो मिलाएर सुत। सबैजना एकैचोटि सुत्न क्याम्पमा ठाउ पुग्दैन।
• पखाला लाग्यो श्रीमान् वा छोराछोरीसँग बस्न मन लागेको हो ? त्यसो भए घर जाऊ आफनै देशमा।
(अधिकांश यी रिपोर्ट पपुवा न्युगिनीतिर भएका क्याम्पहरुबाट आएका हुन। अष्ट्रेलिया भित्रैको क्याम्पमा त अब नया मान्छे राख्न बन्द भइसक्यो )

अर्को कहाली लाग्दो कुरा चाहिँ त्यो क्याम्पमा कति बस्ने भन्ने हो। जीवनको उर्जाशील आठ दश बर्ष त्यो क्याम्पमा बिताएपछि निवेदन अस्वीकार भयो भने शिथिल शरीर लिएर नेपालमा के गरी खाने हो ७तिस त्यही माथि अहिलेको छानविन प्रक्रिया यति कठोर छ कि पहिला जस्तो माओवादी भजाएर सजिलै भिसा पाउला भन्ने नसोचेपनि हुन्छ।

क्याम्पमा बस्दा बस्दा आजित भएकाहरुले आत्महत्याको प्रयास गरेको, आफनै ओठ सिलाएर बसेको समाचार त कति आउँछन कति।

केही सकारात्मक कुरो
यति धेरै नकारात्मक र डरलाग्दा कुरा लेखेपछि एकदुई वटा चाहि अलि सकारात्मक र राम्रा कुरा लेख्न पाए हुने हो। तर के गर्ने, त्यस्तो कुरो केही छैन।

अघिल्लो साल अष्ट्रेलियामा नयाँ पार्टीको सरकार चुनिएको छ। यसको मुख्य एजेण्डानै त्यस्ता अवैध बाटोबाट आउनेहरुलाई नियन्त्रण गर्ने भन्ने थियो। त्यसैले यो सरकार त्यस्ता डुङ्गावालाको बाटो बन्द गर्न साम दाम दण्ड भेद जे गर्नपर्ने हो गरिरहेको जस्तो छ।

त्यसैले यदि अलिक बुझेको मान्छेको कुरो लाग्ने भए डुङ्गाबाट अष्ट्रेलिया आउने सपना देख्न छोड्नुस्। त्यो डुङ्गामा चढन त्यसै पनि दलाललाई आठ दश लाख बुझाउन परिहाल्छ। बरु त्यो पैसाले नेपालमै गएर केही गर्नुस्।