Skip to content

MySansar

A Nepali blog running since 2005. Seen by many as an antidote to mainstream media

Menu
  • Home
  • माइसंसारलाई पठाउनुस्
  • ट्विटर @salokya
  • मिडिया
  • Fact check
  • Useful Link
  • Donate
  • #WhoKilledNirmala
Menu

एक हप्ता काठमाडौँमा रमाइलो

Posted on September 17, 2013September 17, 2013 by Salokya

indrajatra_1
काठमाडौँको सबैभन्दा रमाइलो चाड येँयाः (इन्द्रजात्रा) सोमबारदेखि सुरु भएको छ। सोमबार बिहान सवा सात बजेको साइतमा हनुमानढोकाको कालभैरव मूर्ति अगाडि यो लिङ्गो ठड्याएपछि इन्द्रजात्रा औपचारिक रुपमा सुरु हुन्छ। आउने आइतबार राति नौ बजेर सात मिनेटको साइतमा यो लिङ्गो ढालेपछि इन्द्रजात्रा सकिन्छ। यो बीचका सात दिन साँझदेखि राति काठमाडौँको मुख्य भाग यति रमाइलो हुन्छ कि बयान गरी साध्य छैन। विभिन्न नाच (महाकाली, ख्याक, लाखे, पुलुकिसि आदि), रथयात्रा र जताततै उल्लासमय वातावरण, हँसिला मान्छे- यही हो इन्द्रजात्राको विशेषता।

इन्द्रजात्राको प्रचलन लिच्छविकालदेखि नै भएको मानिन्छ। इन्द्रजात्रा कै क्रममा गोर्खाका राजा पृथ्वीनारायण शाहले काठमाडौंमा आक्रमण गरी जितेपछि यहाँका मानिसहरुले मनाउने इन्द्रजात्रामा आफूहरुको पनि छाप छोड्नका लागि हो कि शायद, उनका छोरा प्रतापसिंह शाहले यो लिङ्गो (यःसिँ) ठड्याउने चलन सुरु गर्न लगाएको! जानकारहरु त्यही भन्छन्। हेर्नुस् केही वर्षअघिको यो भिडियो-

lingo
लिङ्गो ठड्याउने परम्पराको व्यवस्थापन केन्द्रीय मानन्धर संघले गर्ने गर्छ। उनीहरुले नै कसरी लिङ्गो ठड्याउने, कहाँ बाँधेर कहाँ तान्न लगाउने भन्ने निधो गर्छन्। उठाउनका लागि त्यसरी बाँधिएको डोरीलाई उनीहरुले नै माथि नचढी तलैबाट दायाँ-बायाँ के-के हो के-के गरी फुस्काई तल झार्छन्। मानन्धर संघका एक वयोवृध्दले बताए अनुसार, त्यो डोरी कसरी बाँध्ने र माथि नचढी कसरी फुस्काउने भन्ने ज्ञान एउटा टोलका मानन्धरबाहेक अरु कसैलाई हुँदैन।

यस पटक लिङ्गो ठड्याउने काम सोचेभन्दा छिटो दुई मिनेट मै सम्पन्न भएको देखेर आयोजकहरु समेत अचम्म मानेका थिए। कुनै वर्ष लिङ्गो ठड्याउने क्रममा ढल्दा अशुभ हुने हल्ला चल्छ।

lingo1
लिङ्गोका लागि चाहिने काठ सल्लाघारीको जंगलबाट ल्याइन्छ। लिङ्गो बनाउनका लागि चाहिने काठ सोझो हुनुपर्छ।

lingo2
आजै साँझदेखि सात दिनसम्म हनुमानढोका परिसरमा महाकाली नाच, ख्याक नाच, लाखे र सवाभक्कु नाच रमाइलो हुन्छ। त्यसैगरी पुलुकिसि नाच पनि हुन्छ। हात्तीको आकृतिमा भित्र मान्छेहरु बसी नाचिन्छ पुलुकिसि नाचमा। भित्र बस्ने मानिसहरुले नदेख्ने हुनाले यो पुलुकिसि अनियन्त्रित हुन्छ। त्यसैले यो आउँदा मान्छेहरु भागाभाग हुन्छन्। मसाल बोकेको मान्छेलाई यसलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास गर्छ।

shwet
हनुमानढोकामा रहेको यो हाथु द्यः (श्वेत भैरव)को मूर्ति पनि इन्द्रजात्राको बेला मात्रै प्रदर्शन गरिन्छ। साँझ यसको मुखबाट जाँड र समयबजी प्रसादका रुपमा बाँडिन्छ। यो लिन भिडले रमाइलो गर्छ। मासुसहितको चिउरा माग्दै लाः छकु वयेकः समयबजि, वलः वलः पुलुकिसि भन्दै कराउँदै मागिन्छ। ठाउँठाउँमा निःशुल्क यस्तो समयबजि बाँड्ने गरिन्छ।


यहाँका मन्दिरहरु भरी, सडकैभरी मान्छेहरु जम्मा भएर आआफ्नै किसिमले रमाइलो गरिरहेका हुन्छन्। हनुमानढोका दरबार पस्ने ढोकाबाहिर सांस्कृतिक नाच देखाइन्छ।

इन्द्रजात्राका महत्त्वपूर्ण दिनः

असोज २, मंगलबार- चतुर्दशी तिथिको यो दिन राष्ट्रप्रमुखको उपस्थितिमा जीवित देवी कुमारी, भैरव र गणेशको रथ यात्रा तलतिर (क्वःने याः) टोलहरुमा हुन्छ। भैरव र गणेश हेर्दा कुमारी जस्तै देखिन्छन् तर उनीहरु बालिका हैनन्, बालक हुन्छन्। रथयात्रा सकिएपछि सेतो मुकुण्डो लगाएको मान्छे राति निस्केर नगर परिक्रमा गर्छन् भने उसको पछिपछि यो वर्ष आफन्त गुमाएकाहरुको परिवार हुन्छ। दागीँको यो परम्पराबारे थप यहाँ छ।

असोज ३, बुधबार- यो दिन जीवित देवी कुमारी, भैरव र गणेशको रथ यात्रा माथितिरका टोलहरु (थःने याः) मा हुन्छ।

असोज ६, आइतबार– यो दिन नानिचायाः भन्दै फेरि एक पटक रथयात्रा हुन्छ। पोहोरदेखि यो दिन कुमारीको रथ महिलाले तान्न थालेका थिए। यस पटक पनि त्यसैको निरन्तरता हुनेछ। सबै दिनमा रथयात्रा साँझ वसन्तपुरबाट सुरु भएर यात्रा हेरी केही घण्टापछि वसन्तपुर नै फर्केर टुङ्गिन्छ। यो दिन लिङ्गो ढालिन्छ र पराल हानाहान गरी मान्छेहरु रमाइलो गर्छन्। यो जात्रा सकिनुको अर्थ दशैँ सुरु हुन लागेको संकेत पनि हो।

6 thoughts on “एक हप्ता काठमाडौँमा रमाइलो”

  1. john says:
    September 18, 2013 at 8:24 pm

    All the Newars should be proud of being Newar, just wondering about the culture of Nepal if Newars were not there….

    Reply
  2. xyz says:
    September 17, 2013 at 11:29 am

    I am shocked to read that only a certain Manandhar family know how to erect the linga. In this age, knowledge should be made freely available and, moreover, with the arrival of modern engineering technology I do not think this is any more a matter of secrecy. Why not somebody draw here a sketch on how this lingo is erected.

    Reply
    1. SAM says:
      September 17, 2013 at 4:12 pm

      लिङ्गो उठाउन होइन .. लिङ्गो मा नचडी डोरी फुकाउने हो.. हा हा हा हा हा

      Reply
  3. shree basanta says:
    September 17, 2013 at 11:18 am

    धेरै पहिला त्यो इन्द्र जात्राको लिङ्गो भक्तपुरबाट घिसारेर ल्याएको देखिन्थ्यो सडकै सडक | यो जात्रा काठमांडूको मौलिक राष्ट्रिय संस्कृतिक जात्रा हो | येस्मा रमाउन पाउनु पनि काठमांडूबासीको भाग्य नै हो | हप्तौ भरिको खुसीमा बधाई छ |

    Reply
  4. बशन्त राज says:
    September 17, 2013 at 12:55 am

    यो इन्द्रजात्रको बारेमा एक लोककथा पनि छ / कुनै समयमा त्यो कान्तिपुर नगरीमा एकदम राम्रो बगैचा थियो / त्यहा राम्रो पारिजात को फुल फुल्थ्यो / स्वोर्गको राजा इन्द्र समेत आएर त्यो फुल टिपेर लान्थे / बगैचामा सधै फुलको बोट माडीएको देखर बगैचा को माली लाई पिर परेको थियो / कसले फुल चोरी गर्दो रहेछ भनेर चोर पकड्नका लागि भनेर एकदिन राजाको तान्त्रिक लाई भनेर पारिजातको फूलमा मन्त्र गरेर राखेको थियो / सधै जस्तो इन्द्र फुल टिप्न खोज्दा राजा इन्द्र त्यो मन्त्र प्रभावले पारिजातको फुल मा अड्किए / बगैचा को माली चोर समाउन आउदा सोर्गाका राजा इन्द्र लाई देखेर पहिला त माली ले गाली गर्न खोजे तर राजा इन्द्र भने पछि उनको नगर परिक्रमा गरएर हरेक इन्द्र जात्रमा कान्तिपुर आउने बाचा गराएर उनलाई छाडीएको थियो / मरेपछि सोर्गका राजा इन्द्रले ” तैले कान्तिपुरको इन्द्रजात्र हेरेको छस ?” भनेर सोध्चन अनि हेरेको रहेछ भने म्रीत्युलोकमा गरेको पाप माफ हुन्छा भन्ने मान्यता छ / यो कुरा मैले उपत्यका को जात्र अनि त्यस भित्रको मान्यता बारेको एक पुस्तकमा पढेको थिए / यस बारे मलाई ममी ले पनि भन्नु भाको थियो / उपत्यकाको हरेक जात्राको एक कथा छ / जात्रा संगै यो सम्बंदी कथा पनि राख दिनु भाकोभय राम्रो हुन्ध्यो /

    Reply
  5. suzee says:
    September 17, 2013 at 12:43 am

    oh i miss it ………..those old days
    and न: स्ववा : ko frangance

    Reply

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

माइसंसारलाई सहयोग गर्नुस्

माइसंसार पाठकहरुलाई स्वेच्छिक सहयोगको आह्वान गर्छ। तपाईँ इसेवामार्फत् वा तलको क्युआर कोडमार्फत् सहयोग गर्न सक्नुहुन्छ। विस्तृत यसमा पढ्नुस्।

Links

  • गृहपृष्ठ (Home)
  • मेरो बारेमा (About me)
  • पुरानो ब्लग (Archives)
  • माइसंसार इमेल

यो साइटमा भएका सामाग्रीहरु व्यवसायिक प्रयोजनका लागि कुनै पनि हिसाबले टेक्स्ट, फोटो, अडियो वा भिडियोका रुपमा पुनर्उत्पादन गर्न स्वीकृति लिनुपर्नेछ। स्वीकृतिका लागि [email protected] मा इमेल गर्नुहोला।
© 2023 MySansar | Powered by Superbs Personal Blog theme