कमरेड सुगन्धा

-दीपेन्द्र दोङ तामाङ-

ढक्ढक……ढकढक……………।

अचानक ढोकामा बेस्सरी कसैले ढक्ढकायो । म र साथी दाइ झल्याँस्स विउँझ्यौं । एक किसिमको डर पनि लाग्यो ।

को हँ ? ढोका ढक्ढक्याउँने ?? माथि चोटामा सुत्नुभएका सेते काकाले माथिबाटै सोध्नुभयो ।

हामी हौं काका । बाहिरबाट आवाज आयो ।

ए तिमीहरु पो । ल,ल एकछिन है । परिचित आवाज सुनेर होला सेते काका आश्वस्त हुनुभयो ।

एकछिन पछि सेते काका तल ओर्लेर ढोका खोल्नुभयो । अनि बाहिरबाट कम्व्याक्ट पोशाकधारी एक जना पुरुष र दुई जना महिला भित्र पसे । ती महिला दुवैले बन्दुक पनि भिरेका थिए ।

उहाँहरु चाहिं को नि ? परिचित जस्तै लाग्ने पुरुषले सोधे । अब भने मलाई पनि त्यो आवाज र अनुहार ठम्याउँन गाह्रो भएन । उनी कोही नभएर गाउँकै नाम्गेल दाइ हुनुहुन्थ्यो । जो माओवादीका क्षेत्रीय कमाण्डर हुन् भन्ने सुनेको थिएँ ।

म हूँ,नाम्गेल दाइ । म आफैंले शुरुमा बोलें ।

मेरो आवाज सुनेर नाम्गेल दाइले मेरो अनुहारमा टर्च लाइटको उज्यालो फ्याँक्नुभयो र बोल्नुभयो–ए तिमी पो भाइ ? अनि कहाँबाट हौ ?

शहरबाट आजै आएको दाइ । आउँदा आउँदा ढिला भयो अनि आज यतै बसें । घरमा हजुर वुवा विरामी हुनुहुन्छ रे भनेर आएको । मैले आफू आउँनुको उद्देश्य पनि सुनाएँ ।

ल ठीक छ ।

यति भनेर उहाँले सँगैका दुईटी महिलाहरुको कानमा के के भन्नुभयो,आवाज प्रष्ट भएन । एकैछिन् पछि एक जना बोलिन्–ओहो तपाई पो ? तपाईसँग यसरी अप्रत्यासित भेट होला भनेर मैले त सोचेकै थिइनँ । म तपाईको कार्यक्रम नियमित रुपमा सुन्छु अनि लेखहरु पनि पाए जति पढेकी छु ।

म छक्क परें । छापामार युवती अनि मेरो श्रोता र पाठक ? मनमनै सोंचें,तै पनि खुशी नै लाग्यो ।

परिचय आदन प्रदान भयो । उनले आफ्नो वास्तविक नाम म्हारसाङ र पार्टीले दिएको नाम सुगन्धा रहेको बताइन् । दुवै नाम कति राम्रा । मनमनै सोचें ।

अँध्यारोको बीचमै पनि मैले उनको अनुहार ठम्याउँन खोजें । होचो कद,गोरी र गोलो मुहार र अलि बुक्क परेको गालाकी धनी म्हारसाङ अर्थात सुगन्धा शायद पुग नपुग बीस वर्षकी हुँदो हो । मैले त्यति नै अनुमान लगाएँ ।

उनीहरु रात्री गस्तीमा हिडेका रहेछन् । मेरो सम्पर्क नम्बर मागिन् सुगन्धाले । दिउँ कि नदिउँ भन्ने दोधारमा परें म ।

किन हिच्किचाउँनुभएको भएको ? म तपाईको नम्बर दुरुपयोग गर्दिनँ नि । तै पनि विश्वास लाग्दैन भने चाहिंदैन है । म अलमलिएको देखेर उनी आफैं बोलिन् ।

त्यसपछि मलाई आफ्नो नम्बर दिन करै लाग्यो । तर पनि मैले अफिसको नम्बर मात्र दिएँ । घरको नम्बर दिने हिम्मत आएन ।

धन्यवाद दिएर गए उनीहरु । तर खै किन हो त्यो रातभरि सुगन्धाकै झल्को मात्र आइरह्यो मलाई ।

………………………………………………………………………………………………..

पत्रकार त्यही पनि फुल टाइमर । यतिकै दौडधुप हुने भैहाल्यो । त्यसमाथि विहान एउटा रेडियो र साँझपख एउटा दैनिक पत्रिकामा काम गर्थें । त्यसैले कामको चटारो निकै नै थियो । तर आफ्नो रुचीको विषय र आफैंले छानेको क्षेत्र भएर पनि होला,जति नै चटारो भए पनि रमाइलो नै लाग्थ्यो ।

फेरि पत्रकारिता क्षेत्र नै यस्तै छ,हरेक दिन नयाँ नयाँ विषय र चुनौतिहरुसँग अपडेट भैरहनुपर्ने ।

म आफ्नै काममा व्यस्त थिएँ । कार्यक्रममको तयारी गर्दै थिएँ ।

सर तपाईको फोन आएको छ ।

रिसेप्सनिष्टले मेरो एक्सटेन्सन नम्बरमा कल गरेर जनाउ दिइन् ।

कसको रहेछ ? नाम सोधिनौ त ? मेरो प्रश्न ।

अँ सोधेको भन्नु भएन । कुनै केटी छिन् सर । के गरौं सर,लाइन पास गरौं कि नाई ? रिसेप्सनिष्टको आवाज सुनियो ।

को होलिन् त ? म एकैछिन् गम्नतिर लागें । शायद म अल्मलिएको थाहा पाएर होला रिसेप्सनिष्ट फेरि बोलिन्–होल्डमा राखेको निकै वेर भयो । लाइन पास गर्दिन्छु है सर ?

मैले पनि हुन्छ भनिदिएँ । रिसेप्सनिष्टले फोनको लाइन पास गरिदिइन् ।

हेलो । फ्याफुल्ला । निकै वेर पो कुराउँनुभयो त । व्यस्त हुनुहुन्थ्यो होला,डिस्टर्व त गरिनँ कतै ? फोनमा कुनै युवती मसँगै बोल्दै थिइन् । आवाज त कतै सुनेको र परिचित जस्तै लाग्यो ।

हजुर,म कार्यक्रमको तयारी गर्दै थिएँ । त्यसैले अलि वेर भयो । मैले जवाफ दिएँ । तर मनमा भने को होलिन् भनेर ठम्याउँने प्रयास गर्दै थिएँ ।

मलाई चिन्नुभयो त पत्रकारज्यू ? उताबाट जटिल प्रश्न आयो । जटिल यस अर्थमा कि म त्यसैको उत्तर नपाएर मनमनै अल्मलमा परिरहेको थिएँ ।

अँ….ठम्याउँन अलि मुस्किल भयो । मेरो मुखवाट फुत्ता निस्कियो ।
ल यति चाँडै विर्सनुभएको ? कति स्वार्थी हो तपाई त । म सुगन्धा बोल्दैछु । उनले आफैं परिचय खोलिन् ।

ओहो तिमी पो ? अहिले कहाँबाट ? अप्रत्यासित जवाफ पाएर म आश्चर्यमा परेको थिएँ ।

अहिले वनेपामा छु । शहर आइपुगेको बेलामा तपाईको सम्झना आयो अनि फोन गरेको नि । मैले गल्ति त गरिनँ ? उनले स्वभाविक आवाजमा बोलिन् ।

कसैले कसैलाई सम्झनु पनि गल्ति हो र ? अनि वनेपामा किन नि ? ड्युटी छैन र हिजो आज ? मैले फेरि सोधें ।

व्यक्तिगत कामले आएको नि । किन र हाम्रो चाहिं व्यक्तिगत जीवन हुन्न र ? उनले अलि असन्तुष्टी व्यक्त गरिन् ।

ल मैले त्यसो भनें र ? म आत्तिएँ ।

त्यसपछि उनी एकछिन् मज्जाले हाँसिन् । उनको त्यो हाँसो,कुरा गराइ सुन्दा उनी एउटा सशस्त्र मोर्चासँग आवद्ध छिन् र प्रत्येक पाइला पाइलामा दुष्मनको खतरा छन् भन्ने विर्सन करै लाग्थ्यो ।

त्यसदिन झण्डै दस मिनेट टेलिफोन वार्ता गर्यौं हामीले । त्यो वार्तासँगै हामीबीचको दुरी अझ छोटिएछ क्यार,मैले उनलाई घरको नम्बर पनि दिएँ ।

बाँचिएछ भने फेरि मौका मिल्नसाथ तपाईलाई कल गर्नेछु । यति भनेर उनले फोन राखिदिइन् ।

उनको त्यो भनाइले मेरो मनमा चिसो पस्यो । कता कता नरमाइलो लाग्यो । त्यो उदासी मेटाउँन झण्डै एक हप्ता नै लाग्यो मलाई ।

……………………………………………

त्यसपछि पनि कहिले घर त कहिले अफिसमा म्हारसाङ उर्फ सुगन्धाको फोन कल आइरह्यो ।

अलिकति वातावरण मिल्यो उनी मलाई फोन गर्न विर्सन्न थिइन् । उनीसँग फोनमा कुरा गर्न पाउँदा खै किन हो मलाई अर्कै किसिमको आनन्द आउँथ्यो । एक किसिमको आत्मीयता महसुस हुन्थ्यो । अनि उनी त एउटा विचार र आस्थासँग आवद्ध भएर मुक्तिका नाउँमा कि मार्ने कि मर्ने लडाइँमा होमिएकी क.सुगन्धा हुन् भन्ने कुराले भने कहिले कहीं भित्री मनलाई खिन्न पनि बनाउँथ्यो ।

म सुगन्धाप्रति आकर्षित भएछु कि के हो ? केही दिन मात्र उनको फोन आउँनमा ढिलाइ भयो कि म आत्तिन थाल्थें । उनी भूमिगत जीवनमा छिन् र पलपल खतरा मोलेर हिडेकी छिन् भन्ने पनि विर्सन्थें म । वस्,मैले चाहेको वेलामा कुरा गर्न पाइयोस्,मेरो मन यस्तै भन्थ्यो ।

उताा सशस्त्र संघर्षको क्रम अझ चुलिदै गएको थियो । देशको कार्यकारी शासन राजाले लिएसँगै संकटकालको घोषणा भैसकेको थियो । विद्रोहीहरु प्रायको टाउकोको मूल्य तोकिएको थियो ।

त्योसँगै हत्या,भिडन्त र विस्फोटका खबरहरु सामान्य जस्तै थिए । सञ्चारकर्मी भएको नाताले त्यस्ता खबर सबैभन्दा पहिले हामीलाई नै आउँथे । त्यस्ता खबरहरु सुन्दा म त्यसै त्यसै आत्तिन्थे । सुगन्धाको अनुहार र वोलीको झलझली याद आउँथ्यो ।

शायद मेरो मनोदशा बुझेर होला,कतै ठूलो भिडन्त वा क्षतिको केही खबर आए कि तुरुन्तै सुगन्धा फोन सम्पर्कमा आउँथिन् । उनको आशय म बुझ्थें । म चिन्तामा पर्छु भन्ने लागेर मेरो शंका मेटाउँन उनी त्यसरी सम्पर्कमा आउँथिन् ।

तिमीलाई के लाग्छ मिक्साङ–कतै मैले सुगन्धालाई माया त गर्न थालेको थिइनँ ?

………………………………………………………….

म काठमाडौं आएको छु । म आउँनुको एउटै कारण तपाईसँगको भेट हो । कहाँ भेटौं हामी ?

एकदिन बेलुकी मेरो घरमा फोन गरेर सुगन्धाले आफू काठमाडौं आएको खबर र त्यसको उद्देश्य पनि सुनाइन् ।

हो र ? कहिले आयौ ? कहाँ बसेकी छ्यौ नि ? मैले पनि खुशी दर्शाउँदै सोधें ।

आजै आएकी । दिदी भिनाजुकोमा बसेकी छु । उनले जवाफ दिइन् ।

भोलि विहान स्वयम्भूमा भेटौं न, हुन्छ ? उनैले प्रस्ताव राखिन् ।

हुन्छ । विहान ७ बजे आउँछु म,माथि मूल स्तूपमै । मैले पनि स्वीकृति जनाएँ ।

…………………..

वाचा गरे अनुसार म विहान सातै बजे स्वयम्भू स्तुपमा पुगें । तर उनी भने आइसकेकी थिइनन् । म घडी हेर्दै तुवाँलो भित्र लुकिरहेको काठमाडौं उपत्यकालाई एक्लै नियालिरहें ।

सरी है,ढिला भएँ । फ्यापुल्ला । एक्कासी सुगन्धाको आवाज सुनियो ।

आवाजलाई पछ्याउँदै म उतैतिर फर्कें । जिन्स पाइन्ट र टिसर्ट अनि सेतो स्पोर्टस् जुत्तामा ठाँटिएकी एउटी मस्तकी युवती मतिरै मधुर मुस्कान छर्दै थिइन् । म अल्मलमा परें ।

चिन्नुभएन ? म सुगन्धा ।।

ती शहरीया र खुवै आधुनिक जस्ती लाग्ने युवती त सुगन्धा पो रहिछिन् । मलाई बडो अचम्म लाग्यो । हुन पो हो मैले थुम्काको सेते काकाको घरमा भेटिदा कम्व्यक्ट पोशाक,टोपी र बन्दुकमा सजिएकी धुलो र मैली सुगन्धालाई यस रुपमा भेटिन्छु भन्ने त मैले कल्पनामा पनि सोचेको थिइनँ ।

तिमी पो ? मेरो आश्चार्य प्रश्न भनेर निस्कियो ।

तपाई शहरमा बस्ने मान्छे,आँखा र मन पनि शहरिया नै भयो होला । अनि तपाईको आँखा र मनमा आफूलाई पार्न पनि शहर सुहाउँदो फेसन त गर्नै पर्यो नि होइन र ? उनी उल्टै जिस्किइन् ।

मैले के भनेर उत्तर दिनु ? मसँग कुनै जवाफ नै छैनँ सुगन्धा । मैले यति बोलें ।

त्यसो त मैले पनि कहाँ उत्तर मागेकी छु र पत्रकारज्यू ? उनी अझै मस्किइन् ।

स्वयम्भूको दर्शन गरिसकेपछि हामी तल ओर्लियौं र एउटा खाजाघरमा पस्यौं ।

सरकारी बोकाहरुलाई छल्न पनि यस्तो गेटअप चाहिन्छ । गफिने क्रममा सुगन्धाले आफ्नो नयाँ गेटअपको रहस्य खोलिन् ।

कुराकानीकै क्रममा मैले उनी कसरी म्हारसाङबाट सुगन्धा बनिन् भनेर जान्न चाहें ।

तर मेरो कुरालाई चलाखीपूर्वक छलिरहिन् उनले । सिर्फ यति भनिन्–हामीले लडिरहेको यो युद्धले भोलि कस्तो रुप लिन्छ,थाहा छैन । तर यति चाहिं पक्का छ कि हामीले शुरु गरेको वर्गीय,समानत र पहिचानको यो लडाइँमा स्वस्फूर्त रुपमा जनताको साथ रहनेछ ।

उनीसँग कुरा गरिरहँदा मलाई लाग्यो उनी युद्धको कुरा गर्न चाहन्नन् । किन कि यसमा उनी पटक्कै इन्टरेष्ट दिइरहेकी थिइनन् । युद्धमा होमिएकी एउटी छापामार सेना किन त्यसमा अरुची देखाइरहेकी छिन् ? मलाई मनमा कता कता खट्किरह्यो ।

हुनसक्छ युद्धको कुरा गरेर मेरो मनमा युद्धप्रतिको वितृष्णा नजागोस् भन्ने चाहन्थिन् उनी । अथवा निरस युद्धको धङ्धङ्दीबाट उन्मुक्ति चाहन्थिन् उनी । त्यसैले मैले पनि युद्धको बारेमा सोध्न छोडिदिएँ ।

त्यसपछि हामीले एक अर्काका नीजि मामिलाका बारेमा केही वेर गफ गर्यौं । साथै भविष्य र सपनाका बारेमा पनि गफियौं ।

त्यसरी सुगन्धासँग गफिइरहँदा ममा कता कता आत्मीयताबोध भैरहेको थियो । उनको कुरा गर्ने शैली,रुपरंग र विचार सबै राम्रा लाग्थे मलाई । उनको कुरा सुन्दा कता कता उनी पनि मप्रति आकर्षित भएकी छिन् भन्ने आभाष मिल्थ्यो । तर त्यसबारेमा न मैले खुलेर भन्न चाहें, न त उनले नै । मात्र आँखा र मुटुको धड्कनले मात्र भनिरहेको थियो–हो हामी साँच्चै मायामा परेका छौं ।

करीब पैंतालीस मिनेटको कुराकानी पछि हामी छुट्टियौं । फेरि सहर आउँदा भेट्ने र मौका पाउँनसाथ टेलिफोनमा कुरा गर्ने सहमति भयो हामीबीच । छुट्टिने बेलामा भावुक मुद्रामा उनी बोलिन्–आफ्नो ख्याल राख्नु ।

ख्याल त तिमीले पो राख्नुपर्छ त सुगन्धा । किन कि तिमीले पल पल तिम्रै शब्दमा वर्गीय र सामन्ती शत्रुहरुसँग सामना गरिरहनुपर्छ । आफ्नो मृत्युलाई समेत देश र जनताका लागि तिमीले जो नामसारी गरिदिएकी छौ । मैले जवाफ दिएँ ।

उनी केही बोलिनन्,मात्र एक मुस्कान छरिन् । मैले त्यो मुस्कान खेर फाल्न चाहिनँ । झटपट मनको क्यामरा खोलें र मुटुभित्रै खिचेर राखें–मेरी सुगन्धाको त्यो अमूल्य मुस्कानको तस्वीर ।

(प्रकाशोन्मुख उपन्यास ‘मिक्साङ’बाट)